Mitxas Turan

Mithas Turan (Aleksandr Yakovleviç Çerpakov, rus. Александр Яковлевич Черпаков; 21 iyun 1929, Xakasiya dairəsi^[d], Sibir diyarı^[d] – 1992, Xakasiya) — Xakas yazıçısı, dramaturqu və publisisti, SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü

Aleksandr Yakovleviç Çerpakov
Təxəllüsü	Mithas Turan
Doğum tarixi	21 iyun 1929(1929-06-21)
Doğum yeri	Murza ulusu, Askiz rayonu, Xakasiya
Vəfat tarixi	6 may 1992
Vəfat yeri	Abakan, Xakasiya
Milliyyəti	xakas türkü
Təhsili	Abakan Dövlət Pedaqoji İnstitutu
Fəaliyyəti	yazıçı, dramaturq, jurnalist
Fəaliyyət illəri	1957-1992
Əsərlərinin dili	Xakas dili
Janrlar	hekayə, povest[d], dram

Əsl adı Aleksandr Yakovleviç Çerpakov olan Mithas Turan 21 iyun 1929-cu ildə Xakasiya Respublikasının indiki Askiz rayonunun Murza ulusunda anadan olmuşdur. Gələcək yazıçının uşaqlıq və gənclik illəri Yuxarı Askiz qəsəbəsində keçmişdir.^[1] Orta məktəbi bitirdikdən sonra Abakan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda qiyabi təhsil almışdır. Universiteti bitirdikdən sonra bir müddət müəllimlik etmiş, daha sonra "Xakasiya zəhmətkeşləri" ("Хакасский труженик") qəzetində çalışmışdır. 1968-ci ildən ömrünün sonuna qədər "Lenin yolu" ("Ленин чолы") qəzetlərində jurnalist işləmişdir. SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü seçilmişdir.

6 may 1992-ci ildə Abakanda vəfat etmişdir.

Mithas Turanın ilk hekayəsi 1957-ci ildə "Xızıl aal" ("Хызыл аал") qəzetində dərc olunmuşdur. O ilk bədii yazılarını yerli qəzetlərdə və "Sibir işıqları", "Yenisey", "Nov" və başqa ədəbi almanaxlarında nəşr etdirmişdir. Mithas Turanın ilk bədii toplusu 1972-ci ildə "Sayalbaan sürmester" adı ilə yayınlanmışdır, 1984-cü ildə isə onun ikinci hekayələr toplusu olan "Həyat yollarında" ("Çurtas çollarınca") kitabı nəşr olunmuşdur. Yazıçının hekayələrinin əsas mövzuları insanın daxili-mənəvi dünyası, xakas xalqının adət-ənənələri, qadınların taleyi ilə bağlıdır. Mithas Turanın əsas əsərlərindən biri də İkinci Dünya savaşı illərində arxa cəbhədə işləyənlərin həyatından bəhs edən "Kamat" dramıdır. Əsər 1980-ci illərdə rejissor V. İ. İvandayev tərəfindən Xakasiya Dram Teatrında uğurla tamaşaya qoyulmuşdur. Yazıçının "Budaqlı qovaq" ("Пай тирек") povesti də xakas oxucuları arasında şöhrət tapmışdır.

• Сайалбаан сурместер : hekayə. Тайна Чити Хыса , Абакан: Хакасское отд-ние Красноярского кн. изд-ва, 1972, 32 c.
• Пай тирек. Xakas dilində povest / М. Туран. – Абакан: Хак. издат., 1981. – 112 с.
• Чуртас чолларынча. Xakas dilində hekayələr toplusu / М. Туран. – Абакан:Хакасское отделение Красноярского книжного издательства, 1984. –151 с.
• Тиректер / М. Туран // Чуртас чолларынча. Xakas dilində hekayələr toplusu. – Абакан: Хакасское отделение Красноярского книжного издательства, 1984
• Tигір хурлығ чирим : чоохтар чыындызы. Радужная земля моя: очерки, Абакан: Дом литераторов Хакасии, 2019, 165 c.
• Пай тирек. Xakas dilində povest [audio kitab], Q. Sultrekovun ifasında, Yazılış forması MP3, Abakan: 2020 [1]

• Майнагашева Н.С. Национальный образ мира в творчестве Митхаса Турана, Международный научно-исследовательский журнал, 2016 ▪ № 12 (54) ▪ Часть 2 ▪ Декабрь, c.50–54
• Карамашева В.А. Творчество хакасских писателей. Учебное пособие. – Абакан: Хакасское кн.изд-во, 2011
• Карамашева, В.А. Эволюция хакасского рассказа. – Абакан: Издательство ХГУ им.Н.Ф.Катанова, 2004
• Карамашева В.А. Становление хак.прозы: жанр, проблематика, характер. — Абакан: Издательство ХГУ им.Н.Ф.Катанова, 1996
• Очерки истории хакасской советской литературы / отв. ред. К.Ф.Антошин. – Абакан: Хак. отд-ние Красноярского кн. изд-ва, 1985
• Торокова Анастасия Эдуардовна. Роль свадебных мотивов в хакасской прозе // Наука через призму времени.-2018.-№ 4 (13).