Mobilizasiyalı iqtisadiyyat — iqtisadi sahədə ölkənin və bütövlükdə etnik qrupun vahid sistem kimi mövcudluğuna və təhlükələrə qarşı yönəlmiş resurslar cəmlənir və istifadə olunur[1].
“Ölkənin bütün resurslarının digər sahələrin zərərinə bir və ya bir neçə prioritet məqsədə yönəldilməsi, ölkənin inkişafında disbalansın yaranmasına səbəb olan bir növ iqtisadi münasibətlərin mövcudluğu”[2].
“Mövcud istehsal ehtiyatlarından ən səmərəli istifadəyə yönəlmiş fəaliyyətlər.”
Fövqəladə hallarla məşğul olan xüsusi anti-böhran iqtisadiyyatı var[3].
Mobilizasiyalı iqtisadiyyatı termini elmi dövriyyəyə məşhur iqtisadçı və Keynsçi iqtisadiyyat konsepsiyasının tərəfdarı Sem Harris “Amerika Birləşmiş Ştatlarının siyasətində inflyasiya və antiinflyasiya siyasəti” əsərində daxil edilmişdir[4].
SSRİ-də bu termin elmi leksikona 1950-ci illərin sonlarında daxil oldu və Sovet İttifaqının dağılmasından sonra, alimlər Sovet və Rusiya iqtisadi sistemlərinin hadisələrini tədqiq etməyə və onu ekstensiv (səfərbərlik) növü ilə izah etməyə başlayanda inkişaf etdirildi. səfərbərlik sisteminin komponentlərinin daim təkrar istehsalının güc dövlətinin prioritetlərinin üstünlüyü və cəmiyyətin “yenidən konfiqurasiya” aləti kimi kompensasiya sisteminin olması ilə əlaqədar olduğunu əsas gətirərək, intensiv (innovasiya) ilə müqayisədə ölkənin inkişafı. bir çox nəsillər tərəfindən inkişaf etdirilən fövqəladə həyat şəraitinə[5].
- Cəmiyyətdən qaynaqlanan təhlükələrin ayrılmaz bir sistem kimi qiymətləndirilməsi və dövlət rəhbərliyi tərəfindən onun dərk edilməsi.
- Dövlət liderləri tərəfindən formalaşdırılan məqsəd təhlükəni aradan qaldırmaq və ya ona qarşı çıxmaq olmalıdır.
- Qarşıya qoyulan məqsədə nail olmağa yönəldilmiş dövlət planı və ya proqram layihəsinin hazırlanması.
- Müvafiq dövlət qurumlarının plan və ya proqramın həyata keçirilməsi üçün lazım olan ölkənin resurslarını səfərbər etmək üçün tədbirlər görməsini təmin etmək.
- Əsas keçid prinsipinə əsaslanır. Onun həyata keçirilməsi, sistemin yaratdığı təhlükə ilə mübarizənin uğuruna cavabdeh olan iqtisadi sistemin həmin hissəsində resursların cəmləşdirilməsini nəzərdə tutur. Üstəlik, onları daha az əhəmiyyət kəsb edən, məqsədə nail olmaq baxımından, iqtisadiyyatın sahələrindən götürmək olar.
- Məqsədinə nail olmaqda bilavasitə maraqlı olanlara təsir etmək üçün qeyri-iqtisadi üsullara üstünlük verilməklə, məqsədə nəyin bahasına olursa-olsun nail olmaq prinsipinə əsaslanır.
- Bu, komanda işi prinsipinə əsaslanır. Bu, bütün təsərrüfat subyektlərinin ümumi problemi birgə həll edən vahid komandada birləşməsini nəzərdə tutur.
- Diskretlik prinsipini başa düşmək. Bu, daimi bir fenomen ola bilməz. Müəyyən müddət ərzində məqsədə çatmaq uğursuz olduqda, prosesdə iştirak edən insanlar yorulduğu üçün səfərbərlik qabiliyyəti azala bilər.
- Şüurun əsas prinsipi. Sistemin üzərinə gələn təhlükənin qarşısını almaq üçün səfərbərlik tədbirləri və onların qurbanlarını görmək lazımdır. Bunu sistemə daxil olan subyektlər həyata keçirməlidir. Bu prinsip əvvəlkini neytrallaşdırmağa qadirdir və cəmiyyətdə səfərbərlik qabiliyyəti nisbətən uzun müddət saxlanıla bilər.
- Седов В. В. Мобилизационная экономика: советская модель. Челябинск, 2003. 177 с. ISBN 5-7271-0649-4
- Мобилизационная модель экономики: исторический опыт России XX века: сборник материалов всероссийской научной конференции. Челябинск, 28-29 ноября 2009 г. / Под ред. Г. А. Гончарова, С. А. Баканова. Челябинск: Энциклопедия, 2009. — 571 с. ISBN 978-5-91274-073-2
- Трудовые отношения в условиях мобилизационной модели развития : сборник научных статей / Под ред. Г. А. Гончарова, С. А. Баканова. — Челябинск: Энциклопедия, 2010. — 228 с. ISBN 978-5-91274-108-1
- Морозов Н. М. Концептуализация исторического знания о российской цивилизации на рубеже XX—XXI вв. Кемерово: Практика, 2014. 401 с.