Nida işarəsi

Nida işarəsi (!) yazı dilində istifadə olunan bir nöqtələmə işarəsidir. Bu işarə adətən yüksək duyğuların, xüsusilə də təəccüb, sevinc, həyəcan, qəzəb və ya təlaşın ifadəsi üçün istifadə olunur. O, həmçinin əmr cümlələrində vurğu yaratmaq üçün də istifadə edilə bilər. ^[1]

Nida işarəsinin mənşəyi latın dilinə dayanır. Qədim Romada, "Io" ifadəsi ilə başlayan cümlələrdə yüksək səslə çıxış etmək və ya kütləyə müraciət etmək məqsədi ilə istifadə olunurdu. Zamanla bu "Io" işarəsi "I" hərfinin üstünə "o" hərfi yazılaraq birləşdirildi və nəticədə nida işarəsi meydana gəldi. ^[2]

Nida işarəsi bir çox dildə geniş istifadə edilir. Aşağıdakı hallarda tətbiq oluna bilər:

1. Təəccüb və həyəcan: Nida işarəsi cümlənin sonunda təəccüb, heyrət və ya həyəcan ifadə etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, "Bu nə gözəl mənzərədir!"
2. Əmr cümlələri: Əmr cümlələrində vurğunu artırmaq üçün nida işarəsi istifadə olunur. Məsələn, "Dayan!"
3. Çağırışlar və xitablar: Çağırışlar və ya xitab cümlələrində nida işarəsi geniş yayılmışdır. Məsələn, "Ey, dostlar!"

Nida işarəsi cümlənin sonunda və ya müəyyən bir sözün ardınca yerləşdirilir. Əgər nida işarəsi cümlənin sonunda gəlirsə, cümlə sonuna nöqtə qoyulmur. Lakin nida işarəsi sözün sonunda olub, cümlə davam edərsə, növbəti cümlə nöqtə ilə tamamlanmalıdır. ^[4]

Nida işarəsi yazılı mətbuat, ədəbiyyat, elmi əsərlər və internet ünsiyyətində geniş istifadə olunur. Xüsusilə sosial media platformalarında, mesajlarda və elektron poçtlarda duyğuların vurğulanması üçün istifadə olunur. Həmçinin bəzi dillərdə ikiqat və ya üçqat nida işarələri (!, !!, !!!) daha güclü vurğu yaratmaq üçün istifadə edilir. ^[5]

Nida işarəsi (!) yazı dilində duyğuların və vurğunun ifadəsi üçün əsas vasitələrdən biridir. Onun düzgün və yerində istifadəsi mətnin mənasını və duyğusal təsirini gücləndirir.

• Trask, R. L. The Penguin Guide to Punctuation. Penguin Books, 1997. Bu kitabda nida işarəsinin və digər nöqtələmə işarələrinin istifadəsi ilə bağlı ətraflı məlumatlar mövcuddur.
• Crystal, David. Making a Point: The Persnickety Story of English Punctuation. St. Martin's Press, 2015. David Crystal-in bu əsəri ingilis dilindəki nöqtələmə işarələrinin tarixi və istifadəsi haqqında məlumat verir.
• Oxford English Dictionary (OED). OED-də nida işarəsinin tarixi və mənşəyi ilə bağlı ətraflı məlumatlar yer alır.
• Turkish Language Association (TDK). TDK-nın rəsmi saytında və qrammatika kitablarında Türk dilində nida işarəsinin istifadəsi və qaydaları haqqında məlumatlar mövcuddur.
• Yazı mədəniyyətinin durğu işarələr Azərbaycanda durğu işarələrinin istifadəsi.

1. ↑ Internet Archive. the penguin guide to punctuation. 1997-01-01. Bu kitabda nida işarəsinin və digər nöqtələmə işarələrinin istifadəsi ilə bağlı ətraflı məlumatlar mövcuddur.
2. ↑ Crystal, David. Making a Point: The Pernickety Story of English Punctuation (ingilis). Profile. 2015-09-17. ISBN 978-1-78283-108-2. 2024-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-03. David Crystal-in bu əsəri ingilis dilindəki nöqtələmə işarələrinin tarixi və istifadəsi haqqında məlumat verir.
3. ↑ The Oxford English Dictionary. Oxford : Clarendon Press ; Oxford ; New York : Oxford University Press. 1989. ISBN 978-0-19-861186-8. OED-də nida işarəsinin tarixi və mənşəyi ilə bağlı ətraflı məlumatlar yer alır.
4. ↑ "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 2024-09-03. TDK-nın rəsmi saytında və qrammatika kitablarında Türk dilində nida işarəsinin istifadəsi və qaydaları haqqında məlumatlar mövcuddur.
5. ↑ Nakhiyev, Toghrul Nasirli, Alakhber. "Yazı mədəniyyətinin durğu işarələri". science.gov.az (az.). 2022-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-03. Azərbaycanda durğu işarələrinin istifadəsi.