Pur çayı
Pur[1] — Yamalo-Nenets Muxtar Dairəsinin Pur rayonu ərazisindən axan çay. Çayın uzunluğu 389 km təşkil edir. Əsas qolu olan Pyakupur çayı ilə birlikdə uzunluğu 1024 km, hövzəsinin sahəsi 112 000 km²[2] təşkil edir.
| Pur çayı | |
|---|---|
| rus. Пур | |
 | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Mənsəbi | Tazov estuarisi |
| Uzunluğu | 389 km |
| Su sərfi | 1.040 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 112000 km² |
|
Pur çayı Rusiyanın fiziki xəritəsində:
 67°55′10″ şm. e. 77°47′08″ ş. u. |
|
| DSR[ru] | 15040000112115300054847 |
.svg)
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Pyakupur və Ayvasedapur çaylarının birləşməsindən meydana gəlmişdir. Başlanğıcları Sibir Uvalının şimal yamaclarından başlayır. Qərbi-Sibir düzənliyi ilə axaraq Tazov estuarisinə tökülür[3]. Qutaracağında 21 km uzunluğa malik deltaya sahibdir. Qolları:
- sağ: Böyük Xadıryaxa çayı
- sol: Xadutte, Tabyaxa, Yaqenetta, Yamsovey
Mənsəbinə qədər olan məsafədə axan çaylar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 15 km: axar adsızdır
- 15 km: Toya-Syo (Xore-Nıyvo-Porod)
- 27 km: Kiçik Pur
- 56 km: Pantormalr-Yaxa
- 70 km: Xamelova-Yaxa
- 77 km: Eqode-Par-De
- 84 km: Samburq-Yaxa
- 93 km: axar adsızdır
- 114 km: Nado-Salinskaya
- 140 km: Malxoy-Yaxa
- 144 km: Nadosale-Xadıta
- 150 km: axar adsızdır
- 153 km: Toumbi-Yaxa
- 164 km: Nqarka-Xadıta-Yaxa
- 169 km: axar adsızdır
- 170 km: axar adsızdır
- 173 km: axar adsızdır
- 194 km: Pırey-Yaxa
- 211 km: Nevo-Yaxa
- 223 km: Evo-Yaxa
- 225 km: axar adsızdır
- 228 km: Kiçik Yar-Yaxa
- 231 km: axar adsızdır
- 243 km: Kiçik Xadır-Yaxa
- 247 km: Böyük Xadıryaxa
- 266 km: axar adsızdır
- 268 km: Aymal-Yava
- 282 km: Yarey-Yaxa
- 286 km: axar adsızdır
- 296 km: Pırey-Yaxa
- 308 km: Trıb-Yaxa
- 312 km: Soku-Moros
- 313 km: axar adsızdır
- 316 km: Panne-Yaxa
- 332 km: Yaqenetta
- 350 km: Arka-Paruta
- 355 km: Nensya-Yaxa
- 357 km: Xadıryaxa
- 364 km: Taya-Yaxa
- 375 km: Senzyayaxa
- 383 km: Xılmıq-Yaxa
- 389 km: Ayvaseda
- 389 km: Ayvaseda-Pur
Hidrologiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çayın qidalanmasının əsası qar və yağış suları təşkil edir. Onun illik su sərfiyyatı 1040 m³/s, ən böyük sərfiyyat isə 10 000 m³/s-dir. Çay noyabr ayında donur və may ayında buzdan azad olunur. 1970-ci illərdə yay ayları belə çay tam dondan azad olmamışdır.
Yaşayış məntəqələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Pyakupur və Ayvasedapur çaylarının birləşməsində Tarko-Sale şəhəri, çay boyu aşağıya doğru Urenqoy və Korotçaevo qəsəbələri mənsəbdə isə Samburq kəndi yürləşir.
Əhəmiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çay gəmiçilik üçün əl verişlidir. Çay hövzəsində Urenqoy qaz yatağı və Qubkin neft yatağı vardır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 3. Нижний Иртыш и Нижняя Обь/ Под ред. Г. Д. Эйрих. — Л.: Гидрометеоиздат, 1964. — 432 с.
- ↑ "Pur çayı". Dövlət su reystri. İstifadə tarixi: 2014-11-10.[ölü keçid]
- ↑ "Arcticnet - Le Pour à Sambourg". 2021-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-16.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Pur çayı[ölü keçid]
- Реки Ямала. Пур Arxivləşdirilib 2014-11-10 at the Wayback Machine