Reductio ad absurdum

A bearded white Christian cleric in red argues towards an older pensive white Christian cleric in black.
"Reductio ad absurdum". Con Pettinin rəsm əsəri. 1884-cü ildə Kral Akademiyasında sərgilənmişdir.

Reductio ad absurdum (azərb. Cəfəngiyyata endirilmə‎), həmçinin argumentum ad absurdum (azərb. Cəfəngiyyat haqqında arqument‎) və ya apaqogik arqument — əks ssenarinin cəfəngiyyata və ya ziddiyyətə səbəb olacağını göstərməklə iddia yaratmağa çalışan arqument forması.[1][2][3][4]

Bu arqument formasının mənşəyi Qədim Yunanıstan fəlsəfəsinə gedib çıxı. Tarix boyu həm formal riyazi və fəlsəfi mülahizələrdə, həm də mübahisələrdə istifadə edilmişdir. Ekvivalent formal qayda inkarın təqdim edilməsi kimi tanınır. Əlaqədar riyazi sübut texnikası ziddiyyətlə sübut adlanır.

Nümunələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Reductio ad absurdum" arqumentinin "cəfəng" nəticəsi bu nümunələrdən göründüyü kimi müxtəlif formalarda ola bilər:

  • Yer düz ola bilməz; əks halda, Yer kürəsinin sonlu olduğu fərz edildiyi üçün biz insanların kənardan yıxıldığını görərdik.
  • Ən kiçik müsbət rasional ədəd yoxdur, çünki əgər olsaydı, daha kiçiyini almaq üçün onu ikiyə bölmək olardı.

Birinci misal iddia edir ki, mühakimənin inkarı hislərimizin dəlillərinə zidd olaraq gülünc nəticə ilə nəticələnəcək.[5] İkinci misal mühakimənin inkar edilməsinin məntiqi ziddiyyətlə nəticələnəcəyini iddia edən ziddiyyətli riyazi sübutdur (dolayı sübut kimi də tanınır).[6][7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Reductio ad absurdum | logic". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2021-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-27.
  2. ↑ "Definition of REDUCTIO AD ABSURDUM". www.merriam-webster.com (ingilis). 2016-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-27.
  3. ↑ "reductio ad absurdum", Collins English Dictionary – Complete and Unabridged (12th), 2014 [1991], March 10, 2021 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: October 29, 2016
  4. ↑ Nicholas Rescher. Reductio ad absurdum // The Internet Encyclopedia of Philosophy. 12 July 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 July 2009.
  5. ↑ DeLancey, Craig, "8. Reductio ad Absurdum", A Concise Introduction to Logic (ingilis), Open SUNY Textbooks, 2017-03-27, 2021-08-31 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2021-08-31
  6. ↑ Nordquist, Richard. "Reductio Ad Absurdum in Argument". ThoughtCo (ingilis). 2019-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-27.
  7. ↑ Howard-Snyder, Frances; Howard-Snyder, Daniel; Wasserman, Ryan. The Power of Logic (5th). McGraw-Hill Higher Education. 30 March 2012. ISBN 978-0078038198.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Garfield, Jay L., The Fundamental Wisdom of the Middle Way, Oxford: Oxford University Press, 1995
  • Pasti, Mary. Reductio Ad Absurdum: An Exercise in the Study of Population Change. United States, Cornell University, Jan., 1977.
  • Daigle, Robert W.. The Reductio Ad Absurdum Argument Prior to Aristotle. N.p., San Jose State University, 1991.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]