Rusiya Milli Kitabxanası
Rusiya Milli Kitabxanası (RMK, Ruscaː Российская национальная библиотека, РНБ) ― Sankt-Peterburqda yerləşən Rusiya Milli Kitabxanası Rusiyanın ilk milli kütləvi kitabxanası, hal-hazırda RF-da mövcud olan üç milli kütləvi kitabxanadan biri, dünyanın ən böyük kitabxanalarından biri; 1795-1917-ci illərdə İmperator Kütləvi Kitabxanası; 1917-1925-ci illərdə Rusiya Kütləvi Kitabxanası; 1925-1992-ci illərdə Dövlət Kütləvi Kitabxanası; Rusiya Federasiyasında ikinci ən böyük kitabxana kolleksiyasına, milli irs xəzinəsinə malik müəssisə və Ümumrusiya İnformasiya, Tədqiqat və Mədəniyyət Mərkəzi. Kitabxana bütün tarixi boyunca milli çap məhsullarını əldə etməyi və sahib olduğu kolleksiyaların pulsuz şəkildə əlçatanlığının təmin edilməsini qarşısına məqsəd qoymuşdur.
| Rusiya Milli Kitabxanası | |
|---|---|
| Российская национальная библиотека[1] | |
 | |
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Yaradılıb | 16 (27) may 1795[2] |
| Digər məlumatlar | |
| İşçi sayı |
|
| ISIL kodu | RU-SpRNB |
| Mükafatlar |
 |
| Sayt | nlr.ru |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]1795-1813-cü illər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
İmperator Kütləvi Kitabxanası 1795-ci ildə II Yekaterina tərəfindən Zaluski kitabxanası əsasında yaradılmışdır. Zaluski kitabxanası Varşavvada yepiskop Zaluski tərəfindən yaradılmış Polşa Milli Kitabxanası idi və 1794-cü ildə Polşanın parçalanmıasi ilə rusların əlinə keçmişdir.[3]
Rusiyada kütləvi kitabxana yaradılması ideyası XVIII əsrin əvvəllərində meydana çıxdı, lakin rus maarifçiliyinin gəlişinə qədər formalaşa bilmədi. [4] Rus kütləvi kitabxanasının planı 1766-cı ildə imperatriçə II Yekaterinaya təqdim edildi, lakin 27 May 1795-ci ilə qədər imperiya kütləvi kitabxanasının layihəsi təsdiq edilməmiş qaldı.[5] Kitabxananın yaradılması nəzərdə tutulmuş bina Nevski prospekti ilə Sadovaya küçəsinin bir küncündə, Rusiya imperiyasının paytaxtının düz mərkəzində yerləşirdi. Binanın tikintisinə dərhal başlanılmış və təxminən 15 il davam etmişdir. Kitabxananın binası yeni klassik üslubda memar Yeqor Sokolov tərəfindən layihələndirilmişdir (1796-1801-ci illərdə tikilib).
Xarici dil bölməsinin təməlini Polşa-Litva Birliyindəki Załuski Kitabxanasından əldə edilmiş əsərlər (420.000 cilddə) təşkil etmişdir. Lakin bu əsərlərin bir çoxu oğurlanıldı, yaxud da rus əsgərləri tərəfindən mənfəət əldə etmək məqsədi ilə satıldı. Kitabxanadakı polyak dilində olan kitablardan təxminən 55.000 adda əsər 1921-ci ildə RSFSR hökuməti tərəfindən Polşaya geri qaytarıldı.[6]
Əsasının qoyulmasından ötən 5 il müddətində kitabxana Qraf Mari-Qabriel-Floran-Ogüst de Şuazel-Quffye tərəfindən idarə edilmişdir. Kitabxanadakı kitabların təsnifatı xüsusi tərtib edilmiş təlimata uyğun olaraq həyata keçirilirdi. 1810-cu ildə İmperator I Aleksandr Rusiyanın ilk kitabxana qanununu təsdiqlədi. Bu qanun Rusiyadakı bütün çap məhsullarının iki nüsxəsinin kitabxanada saxlanmasını nəzərdə tuturdu.[7]
Kitabxana 1812-ci ildə ictimaiyyət üçün açılmalı idi, lakin Napoleonun işğalına görə kitabxanadakı qiymətli kolleksiyalar köçürüldü və açılışı iki il təxirə salındı.[8]
XIX əsrin ilk onilliyində kitabxananı idarə edən qraf Aleksandr Stroqanovun rəhbərliyi altında Rusiya ilə bağlı xarici kitabların geniş kolleksiyası olan Rossica layihəsinin açılış mərasimi keçirildi. Məhz Stroqanov kitabxana üçün ən qiymətli xəzinələrindən bəzilərini, yəni kilsə slavyanının qədim slavyan ləhcəsində yazılmış rus ibtidai xronikasını və ən qədim kitab olan Ostromir İncilini (sonra rus dilinə tərcümə edilib) və İpatyevski Kodeksini təmin etmişdi. O, digər bibliofillərlə birlikdə diplomatik fəaliyyətinə görə 20 ildən artıq Rusiyadan kənarda qalmış Pyotr P.Dubrovskinin (1754–1816) gətirdiyi əlyazma və məktublar kolleksiyasına da əl gəzdirmişdir. Stroqanov I Aleksandra əlyazmalar şöbəsinin yaradılmasını tövsiyə etmişdir. İmperator I Alekdsandrın 27 fevral 1805-ci il fərmanı ilə Dubrovski adına xüsusi əlyazmalar şöbəsi yaradılmışdır.[9]
Kitabxananın XX əsrdəki fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Rusiya İnqilabından sonra bu quruma rəhbərlik Ernest Radlov və Nikolas Marra tapşırıldı. Rusiya Milli Kitabxanası 1939-cu ildə Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ilə təltif edildi və Leninqradın mühasirəsi zamanı fəaliyyətini davam etdirdi. Rusiya Milli Kitabxanası XX əsrin sonlarında Konqres Kitabxanasının Sərhədlərdə Görüş layihəsində iştirak edərək genişmiqyaslı rəqəmsallaşdırma layihəsinə başladı. 2012-ci ilə qədər kitabxanadakı resursların Moskvadakı sürətləri ilə birgə 80.000-i elektron variantda əlçatan idi.[10]
II Dünya Müharibəsi zamanı Almaniyadan gətirilən resurslar
[redaktə | mənbəni redaktə et]İkinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra Sovet İttifaqına milyonlarla alman incəsənət əşyaları, kitablar və arxiv materialları gətirildi. Bu mədəni sərvətlərin bəziləri 1950-ci illərdə keçmiş Almaniya Demokratik Respublikasına geri qaytarıldı. Bununla belə, bu günə qədər, digər əşyalarla yanaşı, Rusiyada Alman irsinə aid hələ də 200.000-dən çox sənət əsəri, üç milyon kitab və üç rəf kilometr uzunluğunda arxiv materialları qorunub saxlanılmaqdadır.[11][12]
- Highlights of the library
-
Sankt-Peterburq Bede əlyazması (746) -
Trabzon İncili (X əsr) -
Kodeks Zographensis (təq. 1000) -
Leninqrad kodeksi (təq. 1008) -
Ostromir İncili (1056) -
Spiridon Zəburu (1397) -
Simon Marmionun Qrandes Ksroniques de Frans (1450-ci il) -
Meri Stüartın konspekti (1490-cı il) -
Lancelot du Lac (ö. 1500)
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ https://web.archive.org/web/20240124094931/https://bae.rsl.ru/members.
- ↑ http://nlr.ru/nlr_history/history/1.html.
- ↑ Stuart (1989) p 201
- ↑ Императорская Публичная библиотека за сто лет [A Hundred Years of Imperial Public Library], 1814–1914. SPb : print. by V.F. Kirschbaum, 1914. P. 1.
- ↑ Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона, published in the Imperial Russia in the early 1900s
- ↑ Great Soviet Encyclopedia, 3rd. edition
- ↑ Оленин А. Н. Опыт нового библиографического порядка для Санкт-Петербургской Публичной библиотеки [Tentative bibliographical scheme for the Public Library in Saint Petersburg]. SPb, 1809. 8, 112 p.
- ↑ Положение о управлении имп. Публичною библиотекою // Акты, относящиеся до нового образования Императорской библиотеки... [ Imp. Library administration/ In: Acts concerning the foundation of Imperial Library...] [SPb.], 1810. pp. 8—11.
- ↑ Логутова, М.Г. ""ПОСЛУЖНОЙ СПИСОК" П.П.ДУБРОВСКОГО" (PDF). Археографический ежегодник. 2004–2005: 391–392. ISBN 5-02-034015-4. 2022-10-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-03-28.
- ↑ Собольщиков В.И. Об устройстве общественных библиотек и составлении их каталогов [Sobolshikov V.I. Public library structure and cataloguing]. SPb., 1859. 6, 56 p.
- ↑ "Russian History and the Digital Age". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 13 (4): 765–768. 2012. doi:10.1353/kri.2012.0061.
- ↑ "Verhandlungen und Fachkooperationen zwischen den Staaten". Stiftung Deutsches Zentrum Kulturgutverluste. 2020. 2020-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-14.