Sankt-Peterburq Dövlət Tarix Muzeyi

Sankt-Peterburq Dövlət Tarix Muzeyi Sankt-Peterburqun tarixini, mədəniyyətini və həyatını özündə əks etdirən eksponatların cəmləşdiyi Rusiyanın ən böyük tarixi muzeylərindən biri.

Sankt-Peterburq Dövlət Tarix Muzeyi
Əsası qoyulub	1908-ci il
Ölkə	Rusiya
Yerləşir	Sankt-Peterburq
Ünvan	Piter qalası, Aleksander Park, ev nömrə 7.
59°56′59″ şm. e. 30°19′01″ ş. u.
spbmuseum.ru
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şəhərin tarixinə həsr olunmuş ilk muzey — Qədim Peterburq muzeyi memar və rəssamların təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Şəhərdə muzeyin yaradılması ideyası 12 dekabr 1908-ci ildə Muzey haqqında Əsasnaməyə əsasən yaranmışdır. Muzeyin ilk direktoru A. N. Benois oldu, daha sonra P. P. Vayner onu əvəz etdi. Muzeyin yerləşdiyi ünvan Kadetskaya küçəsi, P. YU. Syuzorun evində, 21 nömrəli evdə yerləşib. Eyni vaxtda Sadovaya küçəsində, 55 nömrəli şəhər müəssələri evində yerləşən Şəhər şurasının muzeyi yarandı. Lakin bu muzey heç vaxt ictimaiyyətə istifadəyə verilmədi.

Şəhər Muzeyi A. V. Lunaçarskinin imzaladığı 4 oktyabr 1918-ci il tarixli Xalq Maarif Komissarlığının fərmanı əsasında Petroqradda yaradılmışdır.^[1] Hələ 1918-ci ilin yazında V. R. Menjinskinin rəhbərlik etdiyi vaxtda, vəzifə bölgüsünün işlənib hazırlanması və muzeyin təşkili üçün komissiya yaradılmışdır. Daha sonra komissiya muzeyin işçi şurasına çevrildi, V. R. Menjinski (sədr), L. A. İlyin (sədr müavini), Z. G. Frenkel, M. N. Petrov, E. K. Zamıslovskaya, M. P. Kapitsa, G. D. Dubelir, P. P. Veyner. Muzeyin yaradılmasında A. Beloborodov, A. N. Benua, S. K. İsakov, İ. A. Fomin, K. K. Romanov və başqaları fəal iştirak edib.^[1] L. A. İlyin 1918-ci ilin dekabrında muzeyin direktoru təyin edildi. Muzeyin adında "şəhər" sözünün böyük hərflə yazıldığı konkret bir şəhərə aid deyil, ümumilikdə şəhərsalma və şəhər mədəniyyəti tarixinə həsr olunmuşdu. Fərmanda muzeyin fəaliyyət proqramı aşağıdakı kimi müəyyən edilib:

Şəhər quruluşunun keçmiş, indiki və mümkün formaları və şəhər həyatının şərtləri ilə həm ümumi, həm də xüsusi tanışlığa, şəhər həyatının və təsərrüfatının müxtəlif aspektləri ilə müəyyən dərəcədə əlaqəli olan elmi-bədii materialların və əşyaların toplanması və saxlanmasına nümunəvi köməklik.^[1]

Sərəncamda muzeyin fəaliyyətinin proqramları və fondların hazırlanması , müxtəlif materiallar: maddi abidələr, maketlər, rəsmlər, fotoşəkillər, rəsmlər və sənədlər toplamaq nəzərdə tutulurdu. 1918-ci ildə müstəqil şöbə olaraq köhnə Peterburq muzeyi öz adını qoruyaraq Şəhər muzeyi strukturuna daxil oldu. Muzey ideyası təkcə tarixə və keçmişə deyil, onun fəaliyyət istiqamətlərindən biri də şəhərsalmanın yeni prinsiplərinin işlənib hazırlanması idi. 1918-ci ilin sonunda Şəhər muzeyi 13 şöbədən, o cümlədən memarlıq və tikinti şöbəsi (rəhbəri L. A. İlyin), teatr və əyləncə şöbəsi (L. I. Zeverzeev), "Şəhər həyatında incəsənət" şöbəsindən ibarət idi. V. Ya. Kurbatov). 1919-cu ilin martına qədər muzey 16 şöbədən ibarət idi. 1920-ci ilin avqustunda əvvəlcə Xalq Maarif Komissarlığına tabe olan muzey Petroqrad, kommunal təsərrüfat şurasına (Sovkomxoz) verildi. 1923-cü ildə muzeyə Petroqrad Quberniyası Komxozunun Şəhərsalma İdarəsinin Elmi-Bədii Bürosunun funksiyaları verildi və 1924-cü ilin dekabrında planlaşdırılan yaşayış binasının tikintisi ilə əlaqədar olaraq, onlara bir eskiz hazırlamaq tapşırıldı. Leninqradın Moskva-Narva rayonu üçün yenidənqurma layihəsi. Bununla əlaqədar muzeyin direktoru L. A. İlyin başçılıq etdiyi muzeyin tərkibində Leninqrad Planlaşdırma Bürosu təşkil edildi. Muzeydə tədqiqat işləri ilə yanaşı, memarlıq abidələrinin rənglənməsi, şəhərin abadlaşdırılması, küçələrin adlarının dəyişdirilməsi ilə bağlı praktiki layihələndirmə işləri aparılıb, məsləhətlər verilib.^[1]. Muzeyin ekspozisiyası üçün Aniçkov sarayının otaqları, sahildəki Serebryakovların evi, R. Fontanka 35 ünvanı, "Köhnə Peterburq" muzeyinin yerləşdiyi yer, qrafinya N. F. Karlovanın evini təmin etdilər. Bir çox eksponatlar qeyri-əsas kimi tanındı və müsadirə edildi, işçilərin bəziləri işdən çıxarıldı, 1928-ci ildə muzeyin direktoru L. A. İlyin vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. 1920-ci illərin sonlarından ölkədə başlanan ideoloji təzyiqin güclənməsi Şəhər Muzeyinin həyatında da öz əksini tapmışdır. Bir çox eksponatlar qeyri-əsas kimi tanındı və müsadirə edildi, işçilərin bəziləri işdən çıxarıldı, 1928-ci ildə muzeyin direktoru L. A. İlyin vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. Eyni zamanda, Karlova malikanəsindəki ekspozisiya bağlandı, 1930-cu ildə "Köhnə Peterburq muzeyi" şöbəsi ləğv edildi, Serebryakovların evindəki ekspozisiya ləğv edildi. 1931-ci ildə Şəhər Muzeyi Şəhərin Sosialist Yenidənqurulması Muzeyi adlandırıldı, iki il sonra o, tikinti materiallarının, konstruksiyalarının və memarlıq layihələrinin daimi sərgisi olan "Tikinti və Bələdiyyə Təsərrüfatı muzeyinin-sərgisi" kimi tanındı. Aniçkov sarayında açıldı. 1935-ci ildə muzey binası Pionerlər sarayına yerləşdirilməsi üçün Ümumittifaq Pionerlər təşkilatına verildi, kolleksiya və arxivi qorumaq üçün Duz şəhərindəki baron Ştiqlitsin texniki rəsm məktəbinin zirzəmilərinə yerləşdirildi.

1938-ci ildə muzeyin yenidən adı dəyişərək "Leninqradın Tarixi və İnkişafı Muzeyi" kimi tanındı, eksponatlar Rumyantsevin malikanəsində saxlanılırdı. 1949-cu ildə Qırmızı Donanma, 44 nömrəli mənzildə yeni açılan ekspozisiyanın hazırlanması üzərində iş başladı. Muzeyin ikinci dəfə adı dəyişərək : 1951-ci ildə Leninqrad Memarlıq muzeyinə, 1953-cü ildə isə Leninqrad Tarixi Dövlət muzeyinə çevrildi. 1954–1987-ci illərdə muzeyə L. N. Belova (1924–1993) rəhbərlik etmişdir.^[2]. 1954-cü ildə Peter-Pavel qalasının bir sıra əşyaları muzeyə təhvil verilmiş və vəsaitin böyük hissəsi burada yerləşdirilmişdir. Köhnə fondlar əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirildi və yeni fondlar yarandı, artıq muzeydə 1,3 milyondan çox eksponat var (1930-cu illərin sonunda fondların sayı 121.356 çatdı). Müqəddəs İsaak kafedralı (1963), Şlisselburq qalası Oreşek (1965), Smolnı kilsəsi (1974), Panteleymon kilsəsi (1974) muzeyin filiallarına çevrildi. 1971-ci ildə Pyotr və Pol qalası Mühəndislik evinin yaxınlığında açılan ekspozisiya "XVIII — XX"-ci əsrin əvvəlləri Sankt-Peterburq memarlığı", 1975-ci ildə isə "Sankt-Peterburq-Petroqradın tarixi" muzeyinin yeni filialı yarandıldı. Daha sonra 1976–1986-cı illərdə Puşkin, Lomonosov və Zelenoqorskdakı tarix-diyarşünaslıq muzeylərinin filialları açıldı. 1973-cü ildə "Qaz Dinamik Laboratoriyasının Muzeyi yaradılıb. Sovet raket mühəndisliyi tarixi haqqında" (1999-cu ildən — V. P. Qluşko adına Kosmonavtika və Raketçilik Muzeyi). 1975-ci ildə Leninqradın qəhrəman müdafiəçilərinin xatirəsinə abidə ucaldıldı. Qələbə — bu abidənin yaradılmasında iştirakına görə L. N. Belova RSFSR Dövlət Mükafatına layiq görüldü. 1980-ci ildə şairin anadan olmasının yüz illiyinə görə A. A. Blok Muzey-Mənzil filialının açılışı, ölkə üçün böyük hadisə oldu.

1993-cü ildə şəhərin əvvəlki adını qaytarıldıqdan sonra, muzey müasir adını aldı: Sankt-Peterburq Dövlət Tarix Muzeyi. 1987-ci ilin noyabrında kollektivinin keçirdiyi iclasda N. L. Dementiyeva muzeyin direktoru seçildi və 1997-ci ilin iyuluna qədər muzeyə rəhbərlik edmişdir.^[3]. 1997–2006-cı illərdə isə B. S. Arakçeev muzeyin direktoru vəzifəsini tutdu. 2006-cı ilin oktyabrında böyük qalmaqalla bu vəzifədən uzaqlaşdırıldı və daha sonra Dövlət Din Tarixi Muzeyinə rəhbərlik etdi.^[4] 17 oktyabr 2006-cı ildən muzeyin direktoru A. N. Kolyakin oldu.^[5].

2021-ci il yanvarın 21-dən V. V. Kirillov Sankt-Peterburq GMI-nin direktoru seçildi.

2018-ci ilin oktyabr ayında Petropavlovskaya qalasının yaxınlığında Memarlıq İncəsənəti Keramika Muzeyi açıldı.^[6].

• "Официальный сайт музея". spbmuseum.ru. 2012-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-20.
• "Юбилей Музея истории города". d-c.spb.ru. 2012-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-20.