Setar

Setar (fars. سه‌تار‎, pronounced [seˈt̪ʰɒːɾ]; üç + sim) — mizrabla çalınan qədim simli musiqi aləti. Setar üzü nazik taxta ilə örtülmüş armudabənzər çanaqdan, uzun qol və aypıqlar yerlətən kəllə issədən ibarətdir (ümumi uzunluğu 900–2,000 mm-dir). Qolun üzərinə, adətən bağırsaqdan 12–15 pərdə bağlanır. Simləri metaldandır.[1] Əvvəlcə üç simli alət idi, dördüncü sim isə XIX əsrin ortalarında əlavə olunmuşdur.[2]

Setar
Hornbostel–Zaks təsnifatı 321.321
Əlaqəli alətlər sitar
Audio nümunəsi
Fayl haqqında məlumat
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Setarın b.e. IX əsrində İranda meydana gəldiyi ehtimal edilir.[3] Daha mühafizəkar hesablamalara görə, "XV əsrdə və ya daha əvvəl yaranmışdır".[2] Orta əsrlərdə Azərbaycanda tənbur adı ilə geniş yayılmış, Nizami, Nəsimi, Füzulinin əsərlərində tərənnüm edilmişdir. Setar bir çox şərq xalqları, o cümlədən hindlilər arasında geniş yayılmışdır.[1]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Сетар // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VIII ҹилд: Прадо—Спринт. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1984. С. 362.
  2. ↑ 1 2 Jean During; Alastair Dick. Setār // Stanley Sadie (redaktor). The New Grove Dictionary of Musical Instruments. London: MacMillan Press Limited. 1984. 353–354. ISBN 0-943818-05-2.
  3. ↑ "The Stringed Instrument Database, entry Setar". 2020-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.