Seylon fili

Seylon fili (lat. Elephas maximus maximus) — Asiya filinin üç geniş yayılmış yarımnövündən biri. Seylon adasının (Şri-Lanka) endemikdir. 1986-cı ildən bəri Elephas maximus IUCN Qırmızı Siyahısına daxil edilmişdir. Səbəb isə son 60–75 il ərzində sayının ən azından 50% azalmasıdır. Yaşayış arealının insanlar tərəfindən mənimsənilməsi müşahidə olunur.

Seylon fili
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Seylon fili
Beynəlxalq elmi adı

Təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Asiya filləri Afrika fillərindən daha kiçik olur. Dişilər bir qayda olaraq ölçü baxımından erkəklərdən kiçikdir və iri fil dişlərinə sahib olmurlar[3]. Erkəklərin yalnız 7% -nin iri dişləri olur[4]. Asiya filinin müasir yarımnövlərinin ən böyüyü olan Seylon fili 2–3,5 m hündürlüyə malik olur. Çəkisi 2000 ilə 5500 kq-dır. Bu fillərin dəri rəngi, Hindistan və Sumatra fillərindən daha tünddür. Qulaqları, ağzı, gövdəsi və qarın hissəsində iri və parlaq piqment ləkələri vardır[5].

Ovlanması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarixi keçmişdə Seylondakı fillər dəniz səviyyəsindən tutmuş yüksək dağ silsilələrinə qədər geniş ərazidə yayılmışdı. Onlara quru zonada, düz rütubətli zonada, eləcə də soyuq nəm dağ meşələrində rastlanılırdı. 1505–1948-ci illərin müstəmləkə dövründə nəm zona demək olar ki, insanlar tərəfindən kənd təsərrüfatı plantasiyaları kimi istifadə olunmağa başlandı. 1830-cu ilə qədər o qədər fillər var idi ki, hökumət onların məhv edilməsini təşviq edir və öldürülən hər filə görə mükafat veriirdi. XIX əsrin birinci yarısında meşələr dağ ətəktərində qəhvə və daha sonra çay əkinlərini təşkil etmək üçün məhv edilməyə başlandı. Buna görə dağlardakı fillər (xüsusilə 19-cu əsrin ikinci yarısından yağış meşələrinin intensiv məhv edilməsinə başlayanda) yox olmağa başladı. İngilis hakimiyyəti dövründə (1815–1948) çox sayda fil, ovçular tərəfindən kuboklar üçün öldürüldü . İngiltərə ordusunun mayorlarından biri, bəzi məlumatlara görə, 1500-dən çox fil məhv etmişdi. Bir çox ovçu bu müddət ərzində hər biri təxminən 250–300 baş heyvanı məhv etdi[6]. 1829–1855-ci illərdə 6 mindən çox fil öldürüldü[7].

Əkinçiliyin və ovçuluğun daha da inkişaf etməsi səbəbi ilə fillərin ərazisi quru bir bölgə ilə məhdudlaşdı və arealları çox parçalandı[8].

Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Seylon filinin arealı hal-hazırda Seylonun şimalında, şərqində və cənub-şərqindəki quru bölgə ilə məhdudlaşır. Uda-Valave, Yala, Lunuqamvehera Vilpattu və Minneriya milli parklarında fillər qorunur. Bundan əlavə fillər qorunan ərazilərin kənarlarında da yaşayırlar. Şri-Lanka Asiyada fillərin ən sıx məşkunlaşdığı ölkə olduğu hesab edilir. Buna görə insanlar və fillər arasında daim qarşıdurma yaranır[9].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2007.
  2. ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
  3. ↑ Shoshani, J., Eisenberg, J. F. (1982) Elephas maximus Arxivləşdirilib 2006-08-30 at the Wayback Machine. Mammalian Species 182: 1–8
  4. ↑ Jayewardene, J. (1994). The elephant in Sri Lanka. Wildlife Heritage Trust of Sri Lanka, Colombo
  5. ↑ Shoshani, J. (2006) Taxonomy, Classification, and Evolution of Elephants Arxivləşdirilib 2020-11-11 at the Wayback Machine In: Fowler, M. E., Mikota, S. K. (eds.) Biology, medicine, and surgery of elephants. Wiley-Blackwell. ISBN 0813806763. Pp. 3–14
  6. ↑ Jayewardene, J. "Elephants in Sri Lankan History and Culture". Living Heritage Trust. 2012. 2016-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-02.
  7. ↑ Sukumar, R. (1993). The Asian Elephant: Ecology and Management Arxivləşdirilib 2019-09-26 at the Wayback Machine Second edition. Cambridge University Press. ISBN 052143758X
  8. ↑ Fernando, P. (2006). Elephant conservation in Sri Lanka: Integrating scientific information to guide policy. In: Groom, M. J., Meffe, G. K., Carroll, C. R. (eds.) Principles of Conservation Biology. Sinauer Associates, Sunderland, USA. pp 649–652.
  9. ↑ Fernando, P., Jayewardene, J. Prasad, T., Hendavitharana, W. Pastorini, J. (2011). Current Status of Asian Elephants in Sri Lanka Arxivləşdirilib 2022-09-01 at the Wayback Machine. Gajah 35: 93–103.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]