Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Sosial təminat hüququnun anlayışı
İnsan hüquqlarının digər növlərindən fərqli olaraq sosial-təminat hüquqlarının xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
Sosial təminat hüququ əmək qabiliyyətini tam və ya qismən itirmiş vətəndaşların maddi tələbatının ödənilməsi üçün onlara dövlət tərərfindən müvafiq müavinətlərin ödənilməsindən və təşkilati-hüquqi digər tədbirlərin həyata keçirilməsindən ibarətdir. Aşağıda göstərilən hallarda vətəndaşların sosial təminat hüququ müəyyənləşdirilir:
Qanunun 4. 1 maddəsinə uygun olaraq əmək pensiyasının aşağıdakı növləri müəyyən edilir:
Yaşa görə əmək pensiyası aşağıdakılardan ibarətdir:
Əlilliyə görə əmək pensiyası aşağıdakılardan ibarətdir:
Ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası aşağıdakılardan ibarətdir:
Qanunun 7-ci maddəsinə əsasən 62 yaşına çatmış kişilərin və 57 yaşına çatmış qadınların azı 12 il sığorta stajı olduqda yaşa görə əmək pensiyası hüququ vardır.
Sosial təminat hüququnun predmeti, metodu və sistemi
Sosial təminat hüququnun predmetinə daxil olan münasibətləri aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək olar:
Beləliklə, sosial təminat hüququnun predmetini sosial təminat sistemi vasitəsilə daxili məhsulun bölüşdürülməsi ilə bağlı yaranan maddi və prosedur-prosessual xarakterli mürəkkəb kompleks ictimai münasibətlər təşkil edir.
Hər bir hüquq sahəsinin müstəqil sahə kimi fərqləndirilməsi üçün ikinci zəruri amil kimi hüquqi tənzimetmə metodu cıxış edir.Sosial təminat hüququnun metodu dedikdə, vətəndaşların sosial təminatı üzrə ictimai münasibətlərin hüquqi tənziminin üsul və vasitələrinin məcmusu başa düşülür.
Sosial təminat hüququnun sistemi dedikdə, onun daxilində hüquq normalarının elmi şəkildə əsaslandırılmış düzülüşü başa düşülür. Sosial təminat hüququnun normalarını ümumi və xüsusi hissədə qruplaşdırmaq olar.
Sosial təminat hüququnun ümumi hissəsinə hüquqi tənzimetmənin prinsip və vəzifələrini, sosial təminat sahəsində əsas hüquqları ifadə edən normalar daxildir.
Xüsusi hissəyə təminatın ayri-ayrı növlərinin təyin edilməsini müəyyən edən normalar daxildir. Normaların bu qrupları hüquq sahəsinin institutlarını yaradır. Nümunə kimi bu institutları göstərmək olar: yaşa görə, əlilliyə görə, ailə başçısını itirməyə görə, xidmət illərinə görə əmək pensiyaları, işsizliyə görə, müvəqqəti olaraq əmək qabiliyyətini itirməyə görə müavinətlər və s.
Beləliklə, sosial təminat hüququnun sistemi tənzimlənən ictimai münasibətlərin spesifikliyinə uyğun olaraq müəyyən ardıcıllıqla yerləşmiş, bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan institutların və normaların məcmusunu ifadə edir.