Təşkilat-i Məxsusa

Təşkilati Məxsusə[3] (osman. تشکیلات مخصوصه, Teşkilât-ı Mahsusa) — Osmanlı imperiyasında, daha dəqiq İttihat və Tərəqqi kabinetinə tabe olan təşkilat. Fəaliyyət sahəsinə kəşfiyyat-diversiya propaqanda və dövlətin rəsmi olaraq edə bilməyəcəyi (sui-qəsdlər, şantaj və s.) işlər daxildir. Təşkilat qeyri-rəsmi olaraq ilk dəfə 1911-ci ildə Trablusgarp müharibəsində fəaliyyət göstərmişdir. 1913-cü ilin 18 noyabrında isə rəsmi olaraq yaradılmışdır. Təşkilatın hərbi qanadını Süleyman Əsgəri bəy,İdeoloji əsaslarını isə Dr. Nazim və Bahaeddin Şakir bəy formalaşdırmışdır. 1914-cü ilin 4 avqust tarixində isə Təşkilat "Umûr-ı şarkiye dairesi" adı altında Hərbi Nazirliyin nəzarət şöbəsinə daxil edildi. Birincisi dünya müharibəsində bu təşkilat Mərakeş, Tunis, Liviya, Balkanlar, Qafqaz, İran və Hindistan kimi coğrafiyalarda əməliyyatlar həyata keçirmişdir. Təşkilatın 4 rəhbəri olmuşdur: Süleyman Əsgəri bəy,Xəlil Qut Paşa,Cavad Çobanlı Paşa və gənc tunislilər hərakatının rəhbəri Əli Başhampa.1918-ci ilin 8 oktyabrında Tələt Paşa hökumətinin istefası ilə rəsmi olaraq "Umûr-ı şarkiye dairesi" də ləğv edilmişdir. Lakin buna baxmayaraq Türkiyə istiqlal müharibəsində bu təşkilatın üzvləri müxtəlif qruplar yaradaraq( Mim-Mim qrupu,Karakol cəmiyyəti və s.) qələbənin qazanılmasında rol oynamışdır.[4] [5] B[6]

Təşkilati Məxsusə
Loqonun şəkli
Yaranma tarixi 17 noyabr 1913[1], 4 avqust 1914[2]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://atamdergi.gov.tr/tam-metin-pdf/74/tur.
  2. ↑ https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/teskilat-i-mahsusa/.
  3. ↑ http://www.anl.az/down/meqale/express/2018/mart/583292.htm
  4. ↑ Bloxham, Donald. "The Armenian Genocide of 1915–1916: Cumulative Radicalization and the Development of a Destruction Policy". Past & Present. 181 (181). 2003: 141–191. doi:10.1093/past/181.1.141. ISSN 0031-2746. JSTOR 3600788. 2023-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-26.
  5. ↑ Akçam, Taner. "When Was the Decision to Annihilate the Armenians Taken?". Journal of Genocide Research. 21 (4). 2019: 457–480. doi:10.1080/14623528.2019.1630893.
  6. ↑ Suny, Ronald Grigor. "They Can Live in the Desert but Nowhere Else": A History of the Armenian Genocide. Princeton University Press. 2015. səh. 219. ISBN 978-1-4008-6558-1.