Talışıstan

Talış dilinin üç əsas ləhcəsi danışıldığı ərazilər

Talışistan[1][2] (həmçinin Talış, Tolışıston) - tarixən və indiki "Talış regionunu" bildirən termin.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Marsel Brion[ru] Əmir Teymuru istinad edərək belə yazmışdı:[3]

Əmir Teymur Gilandan sonra Abeskun dənizi ətrafında yaşayan xalqlar arasında ən qüdrətli və güclü olduqları deyilən ərlərini görmək üçün Talış torpağına və ya Talış mahalına getdi. Görmək istəyirdi ki, onlar Əmir Teymurla dueldə sağ qala biləcəklərmi? Talış diyarına girən Əmir Teymur, Abeskun dənizinin digər ölkələrindən çox fərqli bir ölkə gördü. Talış kişi və qadınları hündürboylu və əzəmətli idilər və Əmir Teymurun onları gördüyü vaxt, demək olar ki, əynində ayıb yerləri örtən paltardan başqa heç bir paltarı yox idi və ona qışda dəridən örtük geyindiklərini söylədilər. . Talış kişilərinin səsi o qədər güclüdür ki, bir dağda dayanan talış digərində duranla sərbəst danışır. Talış itləri də təəccübləndirir, iridirlər, arabalara qoşub, at kimi sürürlər. Talışlar ölkəsində çoxlu vəhşi marallar var və yerli sakinlər də bu yolla müxtəlif yükləri daşımaq üçün onları qışda arabalara mindirirlər. Bununla belə, Əmir Teymurun talışlarla birlikdə olduğu ilin vaxtında, maralları meşəyə buraxdılar - yazda və yayda onlardan yük heyvanı kimi istifadə edilmirdi. Talışda Xaşam adlı bir şəhər gördü, onun hökmdarı "Dayi" adlanırdı.

Sadiq İsfahaninin yazdığına görə[4], “Talış" Nuhun oğlu Yafətin oğlunun adı Gilandakı qəbiləyə verilmiş və bu qəbiləyə görə ölkə Talışstan adlandırıldı.[5] Fars ədəbiyyatında Nuhu Firidunla eyniləşdirilir.[6] Talışların məskunlaşdığı Lahican bölgəsində (Gilan-Biye-piş) “Talışistan” toponimindən Əbdül Fəttah Fuməni “Gilan tarixi” əsərində istifadə edir.[7][8]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Charles Ambrose Storey. Персидская литература, био-библиографический обзор: В 3-х ч. — Nauka, 1972. — 706 с.
  2. ↑ Victoria R. Williams. Indigenous Peoples: An Encyclopedia of Culture, History, and Threats to Survival [4 volumes]. — ABC-CLIO, 2020-02-24. — 1338 с. — ISBN 978-1-4408-6118-5.
  3. ↑ Марсель Брион. Глава 16. На берегах Абескунского моря, Глава 17. Как я взял Багдад / Я--Темур, властитель вселенной: жизнь и деятельность Тимура, описанные им самим / ред. Забихуллах Мансури. — Ташкент: Изд-во Национальной библиотеки Узбекистана им. Алишера Навои, 2007. — ISBN 978-9943-06-084-5.
  4. ↑ Аликбер Калабекович Аликберов. Эпоха классического ислама на Кавказе: Абу Бакр ад-Дарбанди и его суфийская энциклопедия "Райхан ал-хака'ик" (XI-XII) вв.) / ред. Прозоров С. М. — Москва: Издательская фирма "Восточная литература" РАН, 2003. — С. 111. — 847 с. — ISBN 978-5-02-018190-8.
  5. ↑ Muhammad Sadiq ibn Muhammad Salih 'Isfahani. The Geographical Works by Sadik Isfahani. Translated by J. C. from ... Mss. in the Collection of Sir William Ouseley (etc.) / Sir William Ouseley. — London: Murray, 1832. — С. 15. — 152 с.
  6. ↑ Садек Хедаят. Нейрангистан. Перевод с персидского, предисловие и комментарии П. А. Кислякова // Переднеазиатский этнографический сборник / Отв. ред. Вильчевский О.Л. и Першиц А.И. — Москва: Наука, 1958. — С. 314. — 337 с.
  7. ↑ Брагинский И.С. Ученые записки Института востоковедения. Т. 3 М.: Издательство АН СССР, 1951.—245 c. — 272 с.
  8. ↑ Абд-Ал-Фаттах Фумени. Тарих-и Гилян Arxivləşdirilib 2020-02-24 at the Wayback Machine