Talamus

Talamus bəzən vizual təpəlik, (latınca “thalamus”, qədim yunanca “θάλαμος” - «kamera, otaq, bir yuvası") — insanlar da daxil olmaqla, ara beyninin talam bölgəsinin yuxarı hissəsindəki böyük bir həcmdə boz maddədir. İlk dəfə qədim yunan həkimi və anatomist Galen tərəfindən təsvir edilmişdir. Talamus - interhemisferik düzəldən iki simmetrik yarımdan ibarət olan birləşdirilmiş quruluşdur. Talamus böyük beynin dərinliyində, xüsusən də qabığında yerləşir. Talamusun altında orta beynin quruluşları yerləşir. Talamusun hər iki yarısının medial səthi eyni anda beynin üçüncü qarınqırının yuxarı yan divarıdır. .[1] [2][3]

Talamus bir neçə mühüm fizioloji funksiyalar yerinə yetirir. O sensor və motor məlumatlarını duyğulardan (qoxu hissi məlumatından başqa) məməlilərin serebral korteksinin müvafiq sahələrinə və ya aşağı kordaların beyninin örtüyünə ötürülməsinə cavabdehdir. Talamus şüurun səviyyəsini, yuxu proseslərini və uyanıklığı tənzimləməkdə, diqqətin konsentrasiyasında mühüm rol oynayır. Talamus rüşeymin aralıq beyninin embrional inkişafının əsas törəmələrindən biridir. Bu fakt ilk dəfə 1893-cü ildə isveç anatomu, embriologiya qurucusu Vilheym Gis tərəfindən təsis edilmişdir. Əvvəllər talamus beyin strukturu sayılırdı, xordal üçün xarakterikdir. Daha əvvəl mövcudluğu yalnız onurğalılarda tanınmışdı. Alimlər düşünürdülər ki, talamus əsasən onurğasızlarda, hətta artropodlarda da yoxdur. Lakin, 2013-cü ildə, mərkəzi sinir nodunda və ya artropodların beynində talamusa homoloq xordaların beynində olan bir struktur - "yan köməkçi hissəciklər" aşkar olunub. Bu strukturlar həm embrion inkişaf proseslərində, həm də gen ifadəsinin nümunələrində, eləcə də beynin anatomik yerində oxşarlıq göstərdi.[4][5]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Sherman. Thalamus :[англ.] // Scholarpedia. — 2006. — Т. 1, № 9. — С. 1583. — ISSN 1941-6016. —DOI:10.4249/scholarpedia.1583. —LCCN 2008-215102. —OCLC 4663345276.
  2. ↑ S. Murray Sherman, Ray W. Guillery. Exploring the Thalamus : [англ.]. — 1-е изд. — Academic Press, 2000. — 312 с. — ISBN 978-0123054609. — LCCN 00-104281. —OCLC 494512886
  3. ↑ Edward G. Jones.The Thalamus : [англ.] :in 2 vol.. — редакция от 1985 года. — Нью-Йорк : Springer, 2012. — 915 с. — ISBN 978-1-4615-1749-8. —DOI:10.1007/978-1-4615-1749-8. — LCCN 85-3437. —OCLC 970814982
  4. ↑ Nicholas J. Strausfeld, Frank Hirth. Deep Homology of Arthropod Central Complex and Vertebrate Basal Ganglia : [англ.] // Science. — 2013. — Т. 340, № 6129 (12 April). — С. 157—161. —DOI:10.1126/science.1231828. —PMID 23580521
  5. ↑ Farries M. A. How ‘Basal' Are the Basal Ganglia? : [англ.] // Brain, Behavior and Evolution. — 2013. — Т. 82, № 4. — С. 211—214. — ISSN 1421-9743. —DOI:10.1159/000356101. —PMID 24335184.