Tenqu

Tenqu — Yapon inanclarından olan məxluq. Yapon inanclarında tengu teratoloji varlıqdır; qırmızı üzlü, uzun burunlu, bəzən qanadlı nəhəng bir insan şəklində görünür.

Tenqu
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yoshitoshi

. Yapon folklorunun bir çox digər personajları kimi, Tenqu da Çindən gəlir. Çində bu canlılar ağ başlı tülkülər kimi təsvir edilmişdir.[1] Onlar çətinliklərin qarşısını almaq, eləcə də hürərək quldurları qorxutmaq qabiliyyətinə sahib idilər. Bu həm də ayda yaşayan pis bir tanrının adı idi. Nəhayət, eyni söz, şaqqıltı və parıltı ilə düşən xüsusi ulduzları nəzərdə tuturdu. Tezliklə tülkü itinin siması tenqunun uçma qabiliyyətinin təsiri ilə dəyişməyə başladı. XII əsrdə meydana çıxan "Qədim hekayələr toplusu"nda tenqu qoca ağacların taclarında yaşayan şahin şəklində peyda olmuşdur. O, cazibədarlığı ilə insanları hər cür utandırmaq qabiliyyətinə sahib idi. Eyni əsərdə Buddist rahiblərin tenqunun gücündən öz məqsədləri üçün istifadə etməyə çalışdıqlarına dair çoxlu əlamətlərə rast gəlmək olar. Onlardan biri hətta imperatoru sağalda bildi, lakin onun tenqu ilə əlaqəsi üzə çıxanda qovuldu. Hesab olunurdu ki, tenqu kifayət qədər gücə malik olsa da, onların sehrinin gətirdiyi faydalar, şübhəsiz ki, gələcəkdə bəlaya çevriləcək. Buna görə də Buddanın köməyinə müraciət etmək icazəlidir, lakin tengu kimi qaranlıq qüvvələrlə təmasdan çəkinmək lazımdır. Üstəlik, qaranlıq qüvvələrin özlərinə dəstək verən rahiblər insan şəklini almış tenqu sayılmağa başladılar.[2]

Tenqunun rahiblərlə eyniləşdirilməsi tipik tenqunun imicinə təsir göstərmişdir. Təxminən 12-ci əsrdən etibarən o, xarakterik papaqlı, arxasında qanadları, əlində əsa və ya qılınc olan, xarakterik sifətli yamabuşi şəklini almışdır. XII əsrdən etibarən görünüşün təkamülü ilə bərabər, tenqunun müsbət rolu artmağa başladı. Onların Yaponiyada ən yaxşı döyüşçülərin müəllimi olduqlarına dair çoxsaylı əfsanələr var idi. Belə bir müəllimin sayəsində döyüşçülər sadə ölümcülləri asanlıqla məğlub etdilər. Tədricən, tenqu, bəzən Buddist təlimlərinin əleyhdarları kimi çıxış edən kami dağlarının təcəssümü hesab olunmağa başladı. Zamanla bu düşmənçilik yox oldu və tenqu hər hansı bir ziyarətgahın, ilk növbədə dağların qoruyucularına çevrildi. Bununla belə, onlar hələ də kiçik uşaqları qorxudurlar.[3][4]

Ümumi təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tenqu təmizliyi sevir, insanların yaxınlığına dözmür, dağlarda səyahət edənləri, odunçuları aldadır, gurultulu gülüşlə onları qorxudur. Məşhur inanca görə, ölümdən sonra qəzəbli və ya qürurlu insan tenquya çevrilə bilər.[5] Tenqu fövqəladə fiziki qabiliyyətlərə sahibdir. Ara-sıra layiq bildikləri insanlara, döyüş sənətində və strategiyada mentorlara xidmət edirlər. Həm də nəcib tengu müqəddəs insanların və məbədlərin qoruyucusu kimi çıxış edir. Bununla belə, daha tez-tez tenqu pis, istehza edən, hər fürsətdə insanlara zərər verməyə çalışan canlılardır. Bunlar qəddar fırıldaqçılardır, yanğın törədənlər, müharibələri qızışdırırlar. Tenqu təkəbbürə, qərəzliliyə və boşluğa nifrət edir, xüsusən də söhbət Buddist keşişlərdən və samuraylardan gedirsə. Beləliklə, Kamakura dövrünün sonunda tenqu ruhanilərin günahkarlığını tənqid etmək və ifşa etmək üçün əsas ədəbi vasitəyə çevrilir.[6]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ de Visser, pp. 61. The kite referred to here is tobi or tonbi (鳶), the Japanese black kite (Milvus migrans lineatus).
  2. ↑ "Encyclopedia of Shinto:Sarutahiko". 2018-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
  3. ↑ Fister p. 105. See images from this scroll here Arxivləşdirilib 2007-01-23 at the Wayback Machine and here Arxivləşdirilib 2007-01-23 at the Wayback Machine.
  4. ↑ de Visser, pp. 55–57.
  5. ↑ An Illustrated Guide to Samurai History and Culture: From the Age of Musashi to Contemporary Pop Culture. Foreword by Alexander Bennett. North Clarendon, Vermont: Tuttle Publishing. 2022. 22. ISBN 978-4-8053-1659-7.
  6. ↑ 千葉幹夫. 全国妖怪事典. 小学館ライブラリー. 小学館. 1995. səh. 116. ISBN 978-4-09-460074-2.