Tolerantlıq paradoksu

Tolerantlıq paradoksu[1][2] — 1945-ci ildə Karl Popper tərəfindən təklif edilən qərar nəzəriyyəsində məntiqi paradoks. O, iddia edir ki, qeyri-məhdud tolerantlıq tolerantlığın yox olmasına gətirib çıxarır, çünki qeyri-tolerantlığa tolerantlıq birincinin geniş yayılmasına gətirib çıxarır. Nəticə etibarilə, tolerantlığın qorunması qeyri-toleranta qarşı qeyri-tolerant münasibət tələb edir ki, bu da öz növbəsində qeyri-tolerantlığın tərifinin sərhədlərini bulandırır.[3] Zorakılığın yolverilməzliyi ilə bağlı oxşar paradoks var ki, zorakılığın mütləq qadağan edilməsi zorakılığın qarşısının alınmasının qeyri-mümkünlüyünə gətirib çıxarır.

Tolerantlıq paradoksundan belə nəticəyə gəlmək olar ki, tolerantlıq xəttini çəkmək cəhdləri uğursuzluğa məhkumdur. Bu, "özümüzünkü" və "qeyri-tolerant" arasındakı sərhədin çəkilməsinə gətirib çıxarır. Tolerantlıq anlayışının özündə məntiqi bir paradoks var. Bunu aradan qaldırmaq üçün tolerantlığı davranış norması kimi inkar edənlərə qarşı qeyri-tolerant olmaq ilə bəzi hallarda tolerantlığı inkar edən, lakin ümumilikdə bunu zəruri hesab edənlərə qarşı qeyri-tolerantlıq arasında fərq qoymaq lazımdır.[3]

  1. Makovey, Monika. İfadə azadlığı İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Konvensiyanın 10-cu maddəsinin tətbiqinə dair məlumat kitabçası (PDF) (az.) (2-ci nəşri). Avropa Şurasının İnsan Hüquqları Baş Direktoratı, Ədliyyə Akademiyası. səh. 6. 2022-06-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-07-07.
  2. Abasov, Əli; Abbasov, Əbülhəsən; Şermuhammədova, Nigina, redaktorlar Milli fəlsəfə (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2019. səh. 77.
  3. 1 2 The Concept of Toleration and its Paradoxes Arxivləşdirilib 2023-11-19 at the Wayback Machine в Стэнфордская философская энциклопедия