Tolvayarvi döyüşü

Tolvayarvi döyüşü — 1939-1940-cı illər SSRİ-Finlandiya müharibəsi ("Qış müharibəsi") zamanı 12 dekabr 1939-cu ildə baş vermiş döyüş. Döyüşdə finlər qalib gəlmişdi.

1939-cu il 30 noyabrda müharibə elan olunduqdan sonra fin ordusunun Ladoqa gölü ətrafından əvvəlcədən planlaşdırılmış geriçəkilməsi baş tutmalı idi. Burada Sovet ordusunun çoxsaylı qoşunlarının olması bunu mümkünsüz edirdi. Ərazinin, demək olar, tamamilə yolsuz və nataraz olması SSRİ-nin buraya qoşun çıxarması ehtimalını azaldırdı. Buna baxmayaraq, Suoyarvi və Tolvayarvi arasındakı yolda böyük diviziya yerləşdirilmişdi. Sovet ordusu IV Fin Korpusu üçün böyük təhlükə yaradırdı. Bu təhlükəni aradan qaldırmaq üçün fin komandanlığı polkovnik Paavo Talvelanın başçılığı altında "Talvela qrupu" təşkil etdi.

Finlandiya tərəfi:

• "Talvela qrupu" - Aaro Payarinin başçılıq etdiyi 16 piyada alayından ibarət idi.
• " Ryasyanen dəstəsi" - ErP 9, ErP 10, ErP 112 и PPP 7 xüsusi batalyonları və 6-cı artilleriya alayından 1 batalyondan ibarət idi.
  

Ümumilikdə Finlandiya ordusuna Paavo Talvela başçılıq edirdi.

SSRİ tərəfi:

• General Nikolay Belyayevin komandanlıq etdiyi 139-cu atıcı diviziya. 718-ci, 609-cu и 364-cü atıcı alaylardan təşkil edilmişdi.

Finlərin planına görə Sovet ordusu Hirvasyarvi və Tolvayarvi göllərinin hər iki tərəfindən mühasirəyə alınmalı idi. Hirvasyarvi gölünün şimalından ediləcək hücum səhər saat 8-də başlamalı idi. 2-ci hücum isə birinci dəstə nəticə verdikdən sonra baş tutmalı idi. Lakin sonradan plan dəyişmiş və hər iki hücum eyni vaxtda başlamışdı.

Tolvayarvi döyüşü 12 dekabr 1939-cu ildə olmuşdur. Səhər hücuma atılan iki batalyondan ibarət şimal qrupu 718-ci sovet alayının ciddi müqaviməti ilə üzləşdi. Hansıki, həmin alay özü fin cinahlarına hücum etməyə hazırlaşırdı. Günorta öz xətlərinə geri qayıtmağa məcbur olan fin batalyonları uğursuzluğa düçar olsa da, sovet alayının cinah hücumunu qabaqlamış və cənubdakı hissələrə dəstək göndərməsinin qarşısını almışdı. İkinci fin batalyonu yol boyunca yeni bir hücuma atılmış, burada isə onlara 609-cu sovet alay mane olmuşdu. Buna baxmayaraq, vəziyyətə nəzarəti itirməyən fin komandanlığı artilleriya dəstəyini gücləndirib, iki göl arasındakı bərzəxdə yerləşən hotelə hücum etdi. Fin ordusunun bir hissəsi hoteli müdafiə edəcək sovet əsgərlərini mühasirəyə almaq üçün ehtiyata alındı. Ciddi cəhdlərdən sonra hotel finlər tərəfindən zəbt edildi. Orada sovet alayının komandiri ölü vəziyyətdə tapılmış və hərbi məruzələr hamısı ələ keçirilmişdi. Gecə vaxtı fin qoşunları bütünlüklə geri çəkildi. Növbəti günlərdə bütöv sovet diviziyası Yaqlyayarvidə məhv edildi.

Tolvayarvi döyüşündə finlərdən 100-ü həlak olmuş, 250-si yaralanmış, Sovet qoşunlarından isə 1000-dən çox əsgər ölmüş, 20 tank, 60 pulemyot və 2 artilleriya topu itirilmişdi. Döyüşdəki məğlubiyyətinə görə sovet generalı Nikolay Belyayev tutduğu vəzifədən azad edildi. SSRİ-Finlandiya müharibəsinin son qalibi finlər olmasa da, SSRİ üzərindəki bu ilk qələbə finlərə böyük ruh yüksəkliyi qazandırmışdı.

• [1] Arxivləşdirilib 2012-12-15 at the Wayback Machine
• [2]