Uçux

Uçux — türk, anadolu və altay xalq inancında xəstəlik cini. Uçuq (Uçuh, Uçuğ, Uçıg) və ya Uşux (Uşıg) da deyilir. İnsanlara xəstəlik verən bir pis ruhdur. Daha çox yuxudan oyanıldığında dodaq və ağız kənarında görülən qabarıqlıqlara və bəzən də bədəndə kızarıklıklar və kabarmalar şəklində ortaya çıxan xəstəliklərə səbəb olduğuna inanılar. Uçuq sözü bu gün də dodaq kabarığı olaraq istifadə edilməyə davam edir. Uçux müalicəsi edilər. "Uçuq yaladı" deyərək, gecə insanın ağzını və ya bədənini bu ruhun yaladığı və bu səbəblə uçuq, qızılca, qırmızı, ziyil kimi xəstəliklərə tutulduğu bildirilir.

Uçuh, türk və altay xalq inancında eyni zamanda müalicə qurbanıdır. Ucug da deyilir. Uçuq xəstəliyi ilə də yaxından əlaqəlidir. Bir xəstəni müalicə etmək istəyən şaman, bu iş üçün necə bir qurban kəsilməsi lazım olduğunu təsvir edir, xəstə adam və ya bir yaxını da buna uyğun bir heyvanı tapıb qurban edər. Bəzi sadə xəstəliklərdə cansız qurban (saçı) verilər. Bəzən də azad qurbanı (ıdıq) salınır. Anadoluda Uçuq və Siğil müalicəsində torpağa oxunmuş buğda basdırılması bu ənənənin bir davamıdır. Bəzən ruh bayramı olaraq təyin oluna biləcək bir şənlik də bu adla xatırlanır.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Uç) kökündən törəmişdir. "Uçunmaq" sözü qorxmaq, çəkinmək deməkdir. Uçuqmaq isə görünmək deməkdir və müxtəlif varlıqların görünməsini izah edər. Uç kökü hər hansı bir şeyin sərhədində olmağı ifadə edir ki, bu aləmlə kənar dünya arasındakı sərhəd hər vaxt bir qorxuya səbəb olar.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]