Vaqner qanunu

Vaqner qanunu — iqtisadiyyatın dövlət sektorunda artım tendensiyası: dövlət xərcləri milli istehsalın artımından daha sürətlə artır. Qanun ilk dəfə 1892-ci ildə alman iqtisadçısı Adolf Vaqner tərəfindən təsvir edilmişdir.

Alman iqtisadçısı Adolf Vaqner 1892-ci ildə "Siyasi İqtisadiyyatın Prinsipləri"^[2] adlı əsərini nəşr etdirmişdir. Əsərdə müəllif ilk olaraq statistik tendensiyaya diqqət çəkib ki, bunun nəticəsində dövlət xərcləri, dövlət sektorunun payı isə artır. 1958-ci ildə Riçard Musqreyv və Alan Pikokun “Dövlət maliyyəsi nəzəriyyəsinin klassikləri”^[3] əsərində müəlliflər bu tendensiyanın dövlət xərclərinin artması qanunu kimi müəyyən edirlər.

C.R.Aronson və E.F.Ottun tərifinə görə, Vaqner qanunu — milli gəlirin artımına nisbətən dövlət xərclərinin artması tendensiyasıdır^[4]. Beləliklə, ümumi daxili məhsulun (ÜDM) artımı dövlət xərclərinin sürətlə artmasına səbəb olur

“Dövlət xərclərinin ÜDM artımından asılılığı” rəqəminə görə ${\displaystyle X}$ — ÜDM-in həcmidir və ${\displaystyle G}$ — dövlət xərclərinin məbləğidir, onda aşağıdakı güc asılılığı var ^[1]:

${\displaystyle G=mX^{\Theta }}$,

burada ${\displaystyle m}$ и ${\displaystyle \Theta }$ — ${\displaystyle m>0}$ və ${\displaystyle \Theta >1}$ parametrlərdir .

Vaqner qanununa görə, dövlət xərclərinin ÜDM-ə elastikliyi birdən böyükdür, yəni iqtisadi artım dövlət xərclərinin artımı üçün sürətləndirici rolunu oynayır. Bu baxımdan bəzi tədqiqatçılar bu qanunu ratchet effektinin xüsusi halı kimi şərh edirlər. Uzunmüddətli perspektivdə dövlətin rolu artır, dövlət sektorunun miqyası da artır^[1].