Yalçuk

Yalçuk — Türk mifologiyasında Ay tanrısı. Digər adları Ay Ata və ya Uyah (Ucah) Ededir. Monqollar Sar (Saran) Eçege deyərlər. Bir mağarada meydana gəlmişdir. Bu mağara bir növ ana bətnini sizmvolizə edir. Göyün altıncı qatında yaşamaqdadır. Bəzi türk tayfaları aydan törəndiklerine inanarlar. Bəzi dastanlarda Oğuz xanın nəslinin Ay Ataya qədər getdiyi izah edilər. Monqolların müqəddəs anası Alankova da Ay İşığından hamilə qalmışdır. Oğuz Kağanın atalarının nəsli Ay Ataya qədər uzanar. Sagağansar (Sagansar) və ya Sagağalgan (Sagalgan) yəni "Ağ Ay" dedikləri mərasimin bu tanrı ilə əlaqəsi olması ehtimalla. Nağıllarda izah edilən Ay Dədə motivi də yenə bu anlayışın bir davamıdır. Ay Xan ilə qarışdırılmamalıdır. Göyün altıncı yanında oturar. Parlaqlığı, işığı və gözəlliyi simvollaşdırma edər. Bəzi türk tayfaları aydan törəndiklerine inanarlar. Ayın aypara şəkli simvollaşdırma edilmiş iki buğa buynuzunun xatırladar ki, Ay və Buğa ünsürlərinin bir-birləriylə iəlaqələndirilməsinin fərqli bir istiqamətini ortaya qoyar. Buğa ilk dəfə şumerlerde qəbul edilmişdir, həmçinin Aya adlı şumer ilahəsi günəşin arvadı olaraq ifadə edilər, yəni bu ilahəni türklərdəki Ay olması ehtimal edilir. Ural Batır (Ural Xan) əfsanəsində Göy tanrısı Samravın iki arvadı vardır: birinin adı Ay Ana, digəri də Günəş Anadır. Bir çox mədəniyyətlərdə ay qadın cinsində olaraq təsəvvür edilmiş və gözəlliyin simvolu hesab edilmişdir.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yalçuk: (Yal) kökündən törəmişdir. Od mənası ehtiva edər. Yalazlanmaq sözü ilə eyni kökdəndir. Türkcədə Yal / Cal, monqolcada Zal kökü işıldama, paraıldamak mənalarını ehtiva edər.

Ay: (Ay) kökündən törəmişdir. Parlaqlıq, işıq, təmizlik, yüksəlmək kimi mənaları vardır. Ayman hərəkəti isə özündə olmağı, şüuru, özünə gəlməyi ifadə edər.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.