Adi daşsarmaşığı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
 
(10 istifadəçi tərəfindən edilmiş 32 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Takson
{{Takson
| adı = {{latb|Hedera helix}}
| yuxarı takson = Hedera
| aləmi = Bitkilər
| ranq = növ
}}
| şəkil = Hadera helix 1.jpg
| şəkil məlumat =
| şəkilaltı yazı =


'''{{latb|Hedera helix}}''' ({{dil-la|Hedera helix}}) — {{lataz|Plantae|no}} aləminin {{lataz|Apiales|no}} dəstəsinin {{lataz|Araliaceae|no}} fəsiləsinin {{lataz|Hedera}} cinsinə aid bitki növü.
| yuxarı takson = Hedera
| ranqı = Növ
| latınca adı = Hedera helix
| müəllif = [[L.]]
| sinonim =
| tipik nümayəndə =
| aşağı takson adı =
| aşağı takson =
| arealın xəritəsi =
| arealın xəritəsi haqqında =
| arealın xəritəsinin eni =
| legend sərhədi =
| mühafizə =


== Təbii yayılması ==
| vikinövlər = Hedera helix
Təbii halda Qərbi Avropada meşələrdə bitir.
| vikianbar = Category:Hedera helix
| bttsmb =
| ütmx = 29393
| mbmm = 4052

| he =
| geiş1 =
| geiş2 =
| beabs =
}}


== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 25 m-ə çatır. Həmişəyaşıl sarmaşan bitkidir. Yarpaqları növbəli düzülüşlü, sadə və ya mürəkkəb olub, qalın dərivaridir, tünd-yaşıl və parlaqdır. Birillik zoğlarda olan yarpaqlar beşdilimlidir, yaşlı yarpaqları isə bütövdür. Çiçəkləri qalxanvari çətirdə, başlıqda və ya salxımda yerləşir, beş üzvlüdür, ləçəkləri beşdir, meyvəsi giləmeyvədir. Payızda çiçəkləyir. Uc qələmləri ilə və ya zoğlarla çoxaldılır.


== Ekologiyası ==
'''{{latb|Hedera helix}}''' ({{lang-la|Hedera helix}})<ref>[[Nurəddin Əliyev]]. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.</ref> - {{lataz|Araliaceae|no}} fəsiləsinin {{lataz|Hedera}} cinsinə aid [[bitki]] növü.<ref>[[Elşad Qurbanov]]. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009. </ref>
İsti yay günlərində tor gənəsi və yastıca ilə yoluxur, nəmişliyin çoxluğundan yarpaqlarda qara xallar əmələ gəlir. pH təxminən 6 nisbətdə olmalıdır; işıqlı yerdə əkmək lazımdır, ancaq düz düşən günəş şüalarından qorunmalıdır. Qışda 10°C temperatura davam gətirir.


== Azərbaycanda yayılması ==
Adi daşsarmaşığı düzən və dağətəyi zonlardakı enliyarpaq meşələrdə, daha çox [[palıd]] və nadir hallarda [[fıstıq]] meşələrində bitir. Cənubi Avropa və Cənub-şərqi Asiyada yayılmışdır.
Abşeronda, Alazanda, Murovdağda, Ağrıçayda, Cənub zonasında, Gəncədə, Zaqatalada, Naxçıvanda aşağı yaruslarda bitir.


== İstifadəsi ==
Ümumi yayılması: Rusiya (Dagıstan) və şimali İranda tebii arealı vardır.
Abşeronda yaşıllaşdırmada, canlı çəpərlərin salınmasında istifadə olunur. Aşağıdakı sortları məlumdur: Qrin Ripl (Green Ripple') zoğlarının uzunluğu 5 m-ə qədər olan yaşıl sortdur. Kanar sarmaşığı (Hedera canariensis) iri, uzunluğu 20 sm-ə qədər olan, tünd-qırmızı saplaqlı yavaş böyüyən növdür. Qlöar de Marenqo (Gloire de Marengo) tünd yaşıl yarpaqlarında ağ xalı olan, çox yayılmış sortdur. Qoldxeld (Goldchild) yaşıl yarpaqları sarı haşiyəlidir.
Azərbaycanda yayılması: Zaqatala, Şəki, Qax, Quba-Xaçmaz, Qusar, Lənkaran, Astara rayonları ərazilərində yayılmışdır.
Statusu: Azərbaycanda nadir, relikt bitkisidir. CR Alabc; Blb (i,iv).
Bitdiyi yer: Əsasən kölgəli meşələrdə yayılmışdır.


==Mənbə==
== Sinonimləri ==
* {{sinl|Hedera arborea|Garsault [Invalid]}}
* {{sinl|Hedera arborea|Carrière [Illegitimate]}}
** {{sinl|Hedera arborea var. variegata|Hibberd}}
* {{sinl|Hedera aurantiaca|(Hibberd) Carrière}}
* {{sinl|Hedera baccifera|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera chrysophylla|(Hibberd) Carrière}}
* {{sinl|Hedera combwoodiana|Carrière}}
* {{sinl|Hedera communis|Gray}}
** {{sinl|Hedera communis var. sterilis|Gray}}
* {{sinl|Hedera conglomerata|(G.Nicholson) Carrière}}
* {{sinl|Hedera cordata|Carrière}}
* {{sinl|Hedera cordifolia|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera digitata|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera diversifolia|Stokes}}
* {{sinl|Hedera donerailensis|K.Koch}}
* {{sinl|Hedera elegantissima|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera floribunda|Sennen [Illegitimate]}}
* {{sinl|Hedera glimii|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera gracilis|(Hibberd) Carrière}}
* {{sinl|Hedera grandifolia|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera helix|f. arborea (Garsault) Schelle}}
** {{sinl|Hedera helix var. arborescens|Lodd. ex Loudon}}
** {{sinl|Hedera helix var. aurantiaca|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. aurea|Hibberd}}
* {{sinl|Hedera helix|f. aureovariegata (Weston) P.D.Sell}}
** {{sinl|Hedera helix var. aureovariegata|Weston}}
* {{sinl|Hedera helix|f. baltica (Rehder) Rehder}}
** {{sinl|Hedera helix var. baltica|Rehder}}
* {{sinl|Hedera helix|f. cavendishii (Paul) Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. cavendishii|Paul}}
** {{sinl|Hedera helix var. chrysophylla|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. conglomerata|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera helix|f. conglomerata (G.Nicholson) Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. corrugata|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. crenata|Hibberd}}
* {{sinl|Hedera helix|f. cullisii Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. dealbata|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. deltoidea|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. digitata|Bosse}}
* {{sinl|Hedera helix|f. discolor (Hibberd) Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. discolor|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. erecta|A.E.Schulze}}
** {{sinl|Hedera helix var. europaea|Voss}}
** {{sinl|Hedera helix var. glymii|Paul}}
* {{sinl|Hedera helix|f. glymii (Paul) Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. gracilis|Hibberd}}
* {{sinl|Hedera helix|f. helix}}
** {{sinl|Hedera helix var. helvetica|Lawr.}}
** {{sinl|Hedera helix var. hodgensii|Moore & More}}
* {{sinl|Hedera helix|f. irica P.D.Sell}}
** {{sinl|Hedera helix var. leucocarpa|Seem.}}
** {{sinl|Hedera helix var. lobatomajor|G.H.M.Lawr.}}
* {{sinl|Hedera helix|f. lobatomajor (G.H.M.Lawr.) P.D.Sell}}
** {{sinl|Hedera helix var. lucida|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. luteola|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. marmorata|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera helix|f. marmorata (G.Nicholson) Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. meagheri|A.E.Schulze}}
** {{sinl|Hedera helix var. melanocarpa|Seem.}}
** {{sinl|Hedera helix var. minima|Hibberd}}
* {{sinl|Hedera helix|f. minima (Hibberd) Tobler}}
** {{sinl|Hedera helix var. palmata|Paul}}
** {{sinl|Hedera helix var. palmatoaurea|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. pedata|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. pennsylvanica|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. scutifolia|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. sublutea|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. succinata|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. sulphurea|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. tortuosa|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. tricolor|Rehder}}
** {{sinl|Hedera helix var. triloba|Hibberd}}
** {{sinl|Hedera helix var. variegata|(Hibberd) G.Nicholson}}
** {{sinl|Hedera helix var. walthamensis|Paul}}
* {{sinl|Hedera humirepens|Röhl.}}
* {{sinl|Hedera latifolia|G.Nicholson [Invalid]}}
* {{sinl|Hedera lobata|Gilib. [Invalid]}}
* {{sinl|Hedera marginata|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera minor|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera palmata|(Paul) Carrière}}
* {{sinl|Hedera pennsylvanica|G.Nicholson}}
* {{sinl|Hedera poetica|Salisb. [Illegitimate]}}
* {{sinl|Hedera purpurea|Carrière}}
* {{sinl|Hedera willsiana|G.Nicholson}}


== İstinadlar ==
<references/>
{{İstinad siyahısı}}
{{İkiləpəli-qaralama}}


== Həmçinin bax ==
[[Kateqoriya:Azərbaycanın dərman bitkiləri]]
{{Link GA|de}}
{{Taksonbar}}
{{Link FM|pl}}
{{Link FM|pl}}[[Tofiq Məmmədov (botanik)]] Botanika və Ekologiya elmləri üzrə beynəlxalq fəlsəfə elmlər doktoru

Səhifəsinin 18:56, 25 fevral 2023 tarixinə olan son versiyası

Adi daşsarmaşığı
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptofitlər
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superasterids
Klad:
Asterids
Klad:
Campanulids
Dəstə:
Çətirçiçəklilər
Fəsilə:
Araliyakimilər
Yarımfəsilə:
Araliyalar
Cins:
Daşsarmaşığı
Növ:
Adi daşsarmaşığı
Beynəlxalq elmi adı

Adi daşsarmaşığı (lat. Hedera helix) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin araliyakimilər fəsiləsinin daşsarmaşığı cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təbii halda Qərbi Avropada meşələrdə bitir.

Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hündürlüyü 25 m-ə çatır. Həmişəyaşıl sarmaşan bitkidir. Yarpaqları növbəli düzülüşlü, sadə və ya mürəkkəb olub, qalın dərivaridir, tünd-yaşıl və parlaqdır. Birillik zoğlarda olan yarpaqlar beşdilimlidir, yaşlı yarpaqları isə bütövdür. Çiçəkləri qalxanvari çətirdə, başlıqda və ya salxımda yerləşir, beş üzvlüdür, ləçəkləri beşdir, meyvəsi giləmeyvədir. Payızda çiçəkləyir. Uc qələmləri ilə və ya zoğlarla çoxaldılır.

Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

İsti yay günlərində tor gənəsi və yastıca ilə yoluxur, nəmişliyin çoxluğundan yarpaqlarda qara xallar əmələ gəlir. pH təxminən 6 nisbətdə olmalıdır; işıqlı yerdə əkmək lazımdır, ancaq düz düşən günəş şüalarından qorunmalıdır. Qışda 10°C temperatura davam gətirir.

Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abşeronda, Alazanda, Murovdağda, Ağrıçayda, Cənub zonasında, Gəncədə, Zaqatalada, Naxçıvanda aşağı yaruslarda bitir.

İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abşeronda yaşıllaşdırmada, canlı çəpərlərin salınmasında istifadə olunur. Aşağıdakı sortları məlumdur: Qrin Ripl (Green Ripple') zoğlarının uzunluğu 5 m-ə qədər olan yaşıl sortdur. Kanar sarmaşığı (Hedera canariensis) iri, uzunluğu 20 sm-ə qədər olan, tünd-qırmızı saplaqlı yavaş böyüyən növdür. Qlöar de Marenqo (Gloire de Marengo) tünd yaşıl yarpaqlarında ağ xalı olan, çox yayılmış sortdur. Qoldxeld (Goldchild) yaşıl yarpaqları sarı haşiyəlidir.

Sinonimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Hedera arborea Garsault [Invalid]
  • Hedera arborea Carrière [Illegitimate]
    • Hedera arborea var. variegata Hibberd
  • Hedera aurantiaca (Hibberd) Carrière
  • Hedera baccifera G.Nicholson
  • Hedera chrysophylla (Hibberd) Carrière
  • Hedera combwoodiana Carrière
  • Hedera communis Gray
    • Hedera communis var. sterilis Gray
  • Hedera conglomerata (G.Nicholson) Carrière
  • Hedera cordata Carrière
  • Hedera cordifolia G.Nicholson
  • Hedera digitata G.Nicholson
  • Hedera diversifolia Stokes
  • Hedera donerailensis K.Koch
  • Hedera elegantissima G.Nicholson
  • Hedera floribunda Sennen [Illegitimate]
  • Hedera glimii G.Nicholson
  • Hedera gracilis (Hibberd) Carrière
  • Hedera grandifolia G.Nicholson
  • Hedera helix f. arborea (Garsault) Schelle
    • Hedera helix var. arborescens Lodd. ex Loudon
    • Hedera helix var. aurantiaca Hibberd
    • Hedera helix var. aurea Hibberd
  • Hedera helix f. aureovariegata (Weston) P.D.Sell
    • Hedera helix var. aureovariegata Weston
  • Hedera helix f. baltica (Rehder) Rehder
    • Hedera helix var. baltica Rehder
  • Hedera helix f. cavendishii (Paul) Tobler
  • Hedera helix f. conglomerata (G.Nicholson) Tobler
    • Hedera helix var. corrugata Hibberd
    • Hedera helix var. crenata Hibberd
  • Hedera helix f. cullisii Tobler
    • Hedera helix var. dealbata Hibberd
    • Hedera helix var. deltoidea Hibberd
    • Hedera helix var. digitata Bosse
  • Hedera helix f. discolor (Hibberd) Tobler
    • Hedera helix var. discolor Hibberd
    • Hedera helix var. erecta A.E.Schulze
    • Hedera helix var. europaea Voss
    • Hedera helix var. glymii Paul
  • Hedera helix f. glymii (Paul) Tobler
    • Hedera helix var. gracilis Hibberd
  • Hedera helix f. helix
    • Hedera helix var. helvetica Lawr.
    • Hedera helix var. hodgensii Moore & More
  • Hedera helix f. irica P.D.Sell
    • Hedera helix var. leucocarpa Seem.
    • Hedera helix var. lobatomajor G.H.M.Lawr.
  • Hedera helix f. lobatomajor (G.H.M.Lawr.) P.D.Sell
    • Hedera helix var. lucida Hibberd
    • Hedera helix var. luteola Hibberd
    • Hedera helix var. marmorata G.Nicholson
  • Hedera helix f. marmorata (G.Nicholson) Tobler
    • Hedera helix var. meagheri A.E.Schulze
    • Hedera helix var. melanocarpa Seem.
    • Hedera helix var. minima Hibberd
  • Hedera helix f. minima (Hibberd) Tobler
    • Hedera helix var. palmata Paul
    • Hedera helix var. palmatoaurea Hibberd
    • Hedera helix var. pedata Hibberd
    • Hedera helix var. pennsylvanica Hibberd
    • Hedera helix var. scutifolia Hibberd
    • Hedera helix var. sublutea Hibberd
    • Hedera helix var. succinata Hibberd
    • Hedera helix var. sulphurea Hibberd
    • Hedera helix var. tortuosa Hibberd
    • Hedera helix var. tricolor Rehder
    • Hedera helix var. triloba Hibberd
    • Hedera helix var. variegata (Hibberd) G.Nicholson
    • Hedera helix var. walthamensis Paul
  • Hedera humirepens Röhl.
  • Hedera latifolia G.Nicholson [Invalid]
  • Hedera lobata Gilib. [Invalid]
  • Hedera marginata G.Nicholson
  • Hedera minor G.Nicholson
  • Hedera palmata (Paul) Carrière
  • Hedera pennsylvanica G.Nicholson
  • Hedera poetica Salisb. [Illegitimate]
  • Hedera purpurea Carrière
  • Hedera willsiana G.Nicholson

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 202.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Adi_daşsarmaşığı&oldid=6902099"