Gecikən ağır bombardman: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
{{İş gedir}}
{{İş gedir}}
[[Şəkil:Lunar_cataclysm.jpg|link=https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C9%99kil:Lunar_cataclysm.jpg|thumb|240x240px|Ay fəlakəti zamanı (yuxarıda) və bu günkü gündə (aşağıda) [[Ay|Ayın]] təsviri]]
[[Şəkil:Lunar_cataclysm.jpg|link=https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C9%99kil:Lunar_cataclysm.jpg|thumb|240x240px|Ay fəlakəti zamanı (yuxarıda) və bu günkü gündə (aşağıda) [[Ay|Ayın]] təsviri]]
'''Gecikən Ağır Bombardman''' və ya '''Ay fəlakəti''' — [[Yer|Yer kürəsindəki]] [[Katarxey]] və [[Eoarxey]] dövrlərinə uyğun bir zamanda, təxminən 4 -3,8 milyard [[il]] əvvəl baş verdiyi düşünülmüş bir hadisədir. Fərziyyəyə görə bu dövr ərzində çox sayda [[asteroid]], [[Günəş sistemi|Günəş sistemindəki]] [[Merkuri (planet)|Merkuri]], [[Venera (planet)|Venera]], [[Yer]] və [[Mars|Mars da]] daxil olmaqla erkən [[Daxili planetlər|daxili planetlərlə]] toqquşmuşdur. 2018-ci ildən bəri, bu fərziyyənin mövcudluğu şübhə altındadır.
'''Gecikən Ağır Bombardman''' və ya '''Ay fəlakəti''' — [[Yer|Yer kürəsindəki]] [[Katarxey]] və [[Eoarxey]] dövrlərinə uyğun bir zamanda, təxminən 4,1 -3,8 milyard [[il]] əvvəl<ref name="taylor1">{{cite web|author=Taylor, G. Jeffrey.|url=http://www.psrd.hawaii.edu/Aug06/cataclysmDynamics.html|title=Wandering Gas Giants and Lunar Bombardment|date=August 2006|publisher=University of Hawaii}}</ref> baş verdiyi düşünülmüş bir hadisədir. Fərziyyəyə görə bu dövr ərzində çox sayda [[asteroid]], [[Günəş sistemi|Günəş sistemindəki]] [[Merkuri (planet)|Merkuri]], [[Venera (planet)|Venera]], [[Yer]] və [[Mars|Mars da]] daxil olmaqla erkən [[Daxili planetlər|daxili planetlərlə]] toqquşmuşdur.<ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Astrobiology|editor-first5=William M.|chapter=Late Heavy Bombardment|doi=10.1007/978-3-642-11274-4_869|pages=909–912|publisher=Springer Berlin Heidelberg|date=1 January 2011|editor-last7=Viso|editor-first7=Michel|editor-last6=Pinti|editor-first6=Prof Daniele L.|editor-last5=Irvine|editor-last4=Cleaves II|first1=Philippe|editor-first4=Henderson James (Jim)|editor-last3=Quintanilla|editor-first3=José Cernicharo|editor-last2=Amils|editor-first2=Prof Ricardo|editor-last1=Gargaud|editor-first1=Muriel|last2=Morbidelli|first2=Alessandro|last1=Claeys|isbn=978-3-642-11271-3}}</ref> 2018-ci ildən bəri, bu fərziyyənin mövcudluğu şübhə altındadır.<ref>{{Cite journal|last=Mann|first=Adam|date=2018-01-24|title=Bashing holes in the tale of Earth's troubled youth|journal=Nature|language=EN|volume=553|issue=7689|pages=393–395|doi=10.1038/d41586-018-01074-6|pmid=29368708|doi-access=free}}</ref>

Bu hadisə üçün dəlillər [[Apollon proqramı|Apollon]] astronavtlarının gətirdiyi [[Ay]] nümunələrindən qaynaqlanır. Ay süxurlarının izotopik tanışlığı, xarici qüvvə təsirlərinin böyük bir qisminin zamanın dar bir intervalında meydana gəldiyini göstərir. Bir neçə fərziyyə [[Günəş sistemi|Günəş sistemindəki]] cisimlərin ([[Asteroid|asteroidlər]] və [[kometlər]]) axınındakı aydın görünən eyni zaman dilimini izah etməyə çalışır, lakin hələlik konsensus mövcud deyil. Planetləri araşdıran alimlər arasında məşhur olan, "Yaxşı model" ({{Dil-en|Nice model}}) adlandırılan model, [[Nəhəng planetlər|nəhəng planetlərin]] orbital miqrasiyaya uğradığını və bu zaman asteroid və ya [[Koyper qurşağı|Koyper qurşağındakı]] sərbəst cisimlərin yer planetlərinin orbitinə daxil olduğunu söyləyir. Digər tədqiqatçılar isə aydan tapılan nümunələrin 3.9 milyard il yaxınlığında dağıdıcı bir toqquşma hadisəsi tələb etmədiyini, bu tarixə aid tapılmış dəlillərin hamısının eyni bir toqquşma nöqtəsindən götürülmüş nümunələr olduğunu bildirirlər.<ref name="taylor1" /> Həm də qeyd edirlər ki, toqquşmanın sürəti Günəş sisteminin xarici və daxili zonaları arasında əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər.<ref>{{cite journal|last1=Zahnle|first1=K.|display-authors=etal|date=2003|title=Cratering rates in the outer Solar System|url=|journal=Icarus|volume=163|issue=2|pages=263–289|doi=10.1016/s0019-1035(03)00048-4|bibcode=2003Icar..163..263Z|citeseerx=10.1.1.520.2964}}</ref>

== İstinadlar ==
<references />
<br />
<br />


07:56, 22 aprel 2020 tarixindəki versiya

Ay fəlakəti zamanı (yuxarıda) və bu günkü gündə (aşağıda) Ayın təsviri

Gecikən Ağır Bombardman və ya Ay fəlakəti — Yer kürəsindəki Katarxey və Eoarxey dövrlərinə uyğun bir zamanda, təxminən 4,1 -3,8 milyard il əvvəl[1] baş verdiyi düşünülmüş bir hadisədir. Fərziyyəyə görə bu dövr ərzində çox sayda asteroid, Günəş sistemindəki Merkuri, Venera, Yer və Mars da daxil olmaqla erkən daxili planetlərlə toqquşmuşdur.[2] 2018-ci ildən bəri, bu fərziyyənin mövcudluğu şübhə altındadır.[3]

Bu hadisə üçün dəlillər Apollon astronavtlarının gətirdiyi Ay nümunələrindən qaynaqlanır. Ay süxurlarının izotopik tanışlığı, xarici qüvvə təsirlərinin böyük bir qisminin zamanın dar bir intervalında meydana gəldiyini göstərir. Bir neçə fərziyyə Günəş sistemindəki cisimlərin (asteroidlər və kometlər) axınındakı aydın görünən eyni zaman dilimini izah etməyə çalışır, lakin hələlik konsensus mövcud deyil. Planetləri araşdıran alimlər arasında məşhur olan, "Yaxşı model" (ing. Nice model) adlandırılan model, nəhəng planetlərin orbital miqrasiyaya uğradığını və bu zaman asteroid və ya Koyper qurşağındakı sərbəst cisimlərin yer planetlərinin orbitinə daxil olduğunu söyləyir. Digər tədqiqatçılar isə aydan tapılan nümunələrin 3.9 milyard il yaxınlığında dağıdıcı bir toqquşma hadisəsi tələb etmədiyini, bu tarixə aid tapılmış dəlillərin hamısının eyni bir toqquşma nöqtəsindən götürülmüş nümunələr olduğunu bildirirlər.[1] Həm də qeyd edirlər ki, toqquşmanın sürəti Günəş sisteminin xarici və daxili zonaları arasında əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər.[4]

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Taylor, G. Jeffrey. "Wandering Gas Giants and Lunar Bombardment". University of Hawaii. August 2006.
  2. ↑ Claeys, Philippe; Morbidelli, Alessandro. Late Heavy Bombardment // Gargaud, Muriel; Amils, Prof Ricardo; Quintanilla, José Cernicharo; Cleaves II, Henderson James (Jim); Irvine, William M.; Pinti, Prof Daniele L.; Viso, Michel (redaktorlar ). Encyclopedia of Astrobiology. Springer Berlin Heidelberg. 1 January 2011. 909–912. doi:10.1007/978-3-642-11274-4_869. ISBN 978-3-642-11271-3.
  3. ↑ Mann, Adam. "Bashing holes in the tale of Earth's troubled youth". Nature (ingilis). 553 (7689). 2018-01-24: 393–395. doi:10.1038/d41586-018-01074-6. PMID 29368708.
  4. ↑ Zahnle, K.; və b. "Cratering rates in the outer Solar System". Icarus. 163 (2). 2003: 263–289. Bibcode:2003Icar..163..263Z. CiteSeerX 10.1.1.520.2964. doi:10.1016/s0019-1035(03)00048-4.


Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Gecikən_ağır_bombardman&oldid=5126098"