Abay (şəhər): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.5
Sətir 1: Sətir 1:
{{YM}}
{{YM}}
'''Abay'''<ref>Казахстан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2009 г. ; гл. ред. Г. В. Поздняк. — М. : ПКО «Картография» : Оникс, 2010. — С. 110—111. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография). — ISBN 978-5-488-02609-4 (Оникс).</ref><ref> Абай // Словарь географических названий СССР / ГУГК, ЦНИИГАиК. — 2-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1983. — С. 5. — 94 000 экз.</ref> ({{lang-kk|Абай}}; 1961-ci ilə qədər — qəsəbə '''Çurubay-Nura''' və ya '''Çurbay-Nura''' ({{dil-kk|Шерубай-Нұра}})) — Qazaxıstanın [[Karağandı vilayəti|Karağandı]] vilayətindəki şəhər. 1949-cu ildə Karağandı kömür hövzəsinin qərb hissələrinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq bir işçi qəsəbəsi olaraq meydana gəldi. 2002-ci ildən - Abay bölgəsinin mərkəzi. Şəhər Karabas dəmir yolu stansiyasından 8 km, Qaragandadan 30 km cənub-qərbdə yerləşir. Karağandı - Jezkazqan - Qızılyolod magistral yolu şəhərdən keçir, şəhərdən yaxşılaşdırılmış yollarla əlaqələndirilir. Şaxtinski, Saranya. Karabas kəndinin yaxınlığında, Abayın yanında, Jartas su kəməri var. Abay şəhəri [[Abay Kunanbayev]]in adını daşıyır.
'''Abay'''<ref>Казахстан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО "Картография" в 2009 г. ; гл. ред. Г. В. Поздняк. — М. : ПКО "Картография" : Оникс, 2010. — С. 110–111. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография). — ISBN 978-5-488-02609-4 (Оникс).</ref><ref> Абай // Словарь географических названий СССР / ГУГК, ЦНИИГАиК. — 2-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1983. — С. 5. — 94 000 экз.</ref> ({{lang-kk|Абай}}; 1961-ci ilə qədər — qəsəbə '''Çurubay-Nura''' və ya '''Çurbay-Nura''' ({{dil-kk|Шерубай-Нұра}})) — Qazaxıstanın [[Karağandı vilayəti]]ndəki şəhər. 1949-cu ildə Karağandı kömür hövzəsinin qərb hissələrinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq bir işçi qəsəbəsi olaraq meydana gəldi. 2002-ci ildən — Abay bölgəsinin mərkəzi. Şəhər Karabas dəmir yolu stansiyasından 8 km, Qaragandadan 30 km cənub-qərbdə yerləşir. Karağandı — Jezkazqan — Qızılyolod magistral yolu şəhərdən keçir, şəhərdən yaxşılaşdırılmış yollarla əlaqələndirilir. Şaxtinski, Saranya. Karabas kəndinin yaxınlığında, Abayın yanında, Jartas su kəməri var. Abay şəhəri [[Abay Kunanbayev]]in adını daşıyır.


== İqtisadiyya və sənayə ==
== İqtisadiyya və sənayə ==
Kömür mədənçiliyi (perestroyka başlamazdan əvvəl şəhərdə 4 kömür mədəni var idi: 4 saylı "Çurubay-Nurinskaya" (Sherubainurinskaya), 1 saylı "Toparskaya", 9 nömrəli Kalinin və 6/7 "Abayskaya "Dolinskaya", lakin sonra başqa bir sahəyə köçdü) və əhəng daşı. Ağac emalı və ev istehsalı fabrikləri. TsOF "Vostoçnaya", Abay tikiş fabriki (AShF), şəhər sənaye kompleksi, dəmir-beton məhsulları zavodu, təmir-mexaniki zavodu, çörəkbişirmə zavodu, "Qaraganduuglestroy" trestinin 8 və 3 nömrəli mədən qurma idarələri, sərnişin və 2 yük nəqliyyat vasitələri.
Kömür mədənçiliyi (perestroyka başlamazdan əvvəl şəhərdə 4 kömür mədəni var idi: 4 saylı "Çurubay-Nurinskaya" (Sherubainurinskaya), 1 saylı "Toparskaya", 9 nömrəli Kalinin və 6/7 "Abayskaya "Dolinskaya", lakin sonra başqa bir sahəyə köçdü) və əhəng daşı. Ağac emalı və ev istehsalı fabrikləri. TsOF "Vostoçnaya", Abay tikiş fabriki (AShF), şəhər sənaye kompleksi, dəmir-beton məhsulları zavodu, təmir-mexaniki zavodu, çörəkbişirmə zavodu, "Qaraganduuglestroy" trestinin 8 və 3 nömrəli mədən qurma idarələri, sərnişin və 2 yük nəqliyyat vasitələri.


Əsas məhsul növləri: kömür, kömür konsentratı, tikişlər, dəmir beton, çörək məhsulları, kənd təsərrüfatı muftaları SP - 16, SG - 21, avtomobillər üçün hidrolik lift - GUAR - 15N. Topar kəndində böyük Karağandı GRES-2. Mədənçilik kolleci və axşam energetika kolleci<ref name="Stat2017">{{cite web|url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT240997|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на 1 октября 2017 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2019-12-08}}</ref>.
Əsas məhsul növləri: kömür, kömür konsentratı, tikişlər, dəmir beton, çörək məhsulları, kənd təsərrüfatı muftaları SP — 16, SG — 21, avtomobillər üçün hidrolik lift — GUAR — 15N. Topar kəndində böyük Karağandı GRES-2. Mədənçilik kolleci və axşam energetika kolleci<ref name="Stat2017">{{cite web|url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT240997|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на 1 октября 2017 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2019-12-08}}</ref>.


== Demoqrafiya ==
== Demoqrafiya ==
Etnik tərkibi (şəhər rəhbərliyinə tabe olan yaşayış məntəqələri daxil olmaqla; 2019-cu ilin əvvəlində)<ref name="Stat2016">{{cite web|url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT118366|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2016 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2019-12-08}}</ref>:
Etnik tərkibi (şəhər rəhbərliyinə tabe olan yaşayış məntəqələri daxil olmaqla; 2019-cu ilin əvvəlində)<ref name="Stat2016">{{cite web|url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT118366|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2016 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2019-12-08}}</ref>:


* Qazaxlar - 23 195 nəfər. (39.53%)
* Qazaxlar — 23 195 nəfər. (39.53%)
* Ruslar - 23 587 nəfər. (40.20%)
* Ruslar — 23 587 nəfər. (40.20%)
* Ukraynalılar - 3168 nəfər. (5.40%)
* Ukraynalılar — 3168 nəfər. (5.40%)
* Tatarlar - 2155 nəfər. (3.67%)
* Tatarlar — 2155 nəfər. (3.67%)
* Almanlar - 1981 nəfər (3.38%)
* Almanlar — 1981 nəfər (3.38%)
* Belaruslar - 1047 nəfər. (1.78%)
* Belaruslar — 1047 nəfər. (1.78%)
* Başqırdlar - 471 nəfər. (0.80%)
* Başqırdlar — 471 nəfər. (0.80%)
* Azərbaycanlılar - 442 nəfər. (0.75%)
* Azərbaycanlılar — 442 nəfər. (0.75%)
* Çeçenlər - 424 nəfər. (0.72%)
* Çeçenlər — 424 nəfər. (0.72%)
* Koreyalılar - 293 nəfər (0.50%)
* Koreyalılar — 293 nəfər (0.50%)
* Özbəklər - 228 nəfər. (0.39%)
* Özbəklər — 228 nəfər. (0.39%)
* Qütblər - 199 nəfər. (0.34%)
* Qütblər — 199 nəfər. (0.34%)
* Litvalılar - 159 nəfər. (0.27%)
* Litvalılar — 159 nəfər. (0.27%)
* Moldovalılar - 157 nəfər (0.27%)
* Moldovalılar — 157 nəfər (0.27%)
* Çuvaş - 121 nəfər. (0.21%)
* Çuvaş — 121 nəfər. (0.21%)
* Mordovalılar - 100 nəfər (0,17%)
* Mordovalılar — 100 nəfər (0,17%)
* Yunanlar - 23 nəfər (0.04%)
* Yunanlar — 23 nəfər (0.04%)
* digərləri - 923 nəfər. (1.57%)
* digərləri — 923 nəfər. (1.57%)
* cəmi - 58 673 sakin.
* cəmi — 58 673 sakin.


Çətin sosial-iqtisadi vəziyyət mədənlərin və şəhərin maliyyə sabitliyi üçün əsas rolunu oynayan digər şəhər təşkil edən sənaye müəssisələrinin bağlanmasına səbəb oldu<ref name="Stat2019">{{cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT305821|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2019 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2020-04-28}}</ref>. Nəticədə 1989-cu ildə 46.533 nəfər olan Abay şəhərinin əhalisi 2005-ci ilə qədər 27.957 nəfərə qədər azaldı<ref name="Stat2018">{{cite web|url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT260261|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2018 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2019-12-08}}</ref>.
Çətin sosial-iqtisadi vəziyyət mədənlərin və şəhərin maliyyə sabitliyi üçün əsas rolunu oynayan digər şəhər təşkil edən sənaye müəssisələrinin bağlanmasına səbəb oldu<ref name="Stat2019">{{cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT305821|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2019 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2020-04-28}}</ref>. Nəticədə 1989-cu ildə 46.533 nəfər olan Abay şəhərinin əhalisi 2005-ci ilə qədər 27.957 nəfərə qədər azaldı<ref name="Stat2018">{{cite web|url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT260261|title=Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2018 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2019-12-08}}</ref>.


Səlahiyyətli şəxslər şəhərin problemlərinə diqqət çəkdilər və 2008-2009-cu illərdə istirahət zonalarının, həyətlərin abadlaşdırılması, işıqlandırma və yolların bərpası, mərkəzi su təchizatı şəbəkələrinin dəyişdirilməsi kimi bir proqram qəbul edildi.
Səlahiyyətli şəxslər şəhərin problemlərinə diqqət çəkdilər və 2008–2009-cu illərdə istirahət zonalarının, həyətlərin abadlaşdırılması, işıqlandırma və yolların bərpası, mərkəzi su təchizatı şəbəkələrinin dəyişdirilməsi kimi bir proqram qəbul edildi.


== Qalereya ==
== Qalereya ==

11:42, 7 iyun 2022 tarixindəki versiya

Abay
49°37′52″ şm. e. 72°51′14″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1949
Sahəsi
  • 200 km²
Mərkəzin hündürlüyü 504 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 25.550 nəf. (2009)
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi 100100, 100101
Digər
abay-akimat-karaganda.kz
Xəritəni göstər/gizlə
Abay xəritədə
Abay
Abay
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Abay[1][2] (qaz. Абай; 1961-ci ilə qədər — qəsəbə Çurubay-Nura və ya Çurbay-Nura (qaz. Шерубай-Нұра)) — Qazaxıstanın Karağandı vilayətindəki şəhər. 1949-cu ildə Karağandı kömür hövzəsinin qərb hissələrinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq bir işçi qəsəbəsi olaraq meydana gəldi. 2002-ci ildən — Abay bölgəsinin mərkəzi. Şəhər Karabas dəmir yolu stansiyasından 8 km, Qaragandadan 30 km cənub-qərbdə yerləşir. Karağandı — Jezkazqan — Qızılyolod magistral yolu şəhərdən keçir, şəhərdən yaxşılaşdırılmış yollarla əlaqələndirilir. Şaxtinski, Saranya. Karabas kəndinin yaxınlığında, Abayın yanında, Jartas su kəməri var. Abay şəhəri Abay Kunanbayevin adını daşıyır.

İqtisadiyya və sənayə

Kömür mədənçiliyi (perestroyka başlamazdan əvvəl şəhərdə 4 kömür mədəni var idi: 4 saylı "Çurubay-Nurinskaya" (Sherubainurinskaya), 1 saylı "Toparskaya", 9 nömrəli Kalinin və 6/7 "Abayskaya "Dolinskaya", lakin sonra başqa bir sahəyə köçdü) və əhəng daşı. Ağac emalı və ev istehsalı fabrikləri. TsOF "Vostoçnaya", Abay tikiş fabriki (AShF), şəhər sənaye kompleksi, dəmir-beton məhsulları zavodu, təmir-mexaniki zavodu, çörəkbişirmə zavodu, "Qaraganduuglestroy" trestinin 8 və 3 nömrəli mədən qurma idarələri, sərnişin və 2 yük nəqliyyat vasitələri.

Əsas məhsul növləri: kömür, kömür konsentratı, tikişlər, dəmir beton, çörək məhsulları, kənd təsərrüfatı muftaları SP — 16, SG — 21, avtomobillər üçün hidrolik lift — GUAR — 15N. Topar kəndində böyük Karağandı GRES-2. Mədənçilik kolleci və axşam energetika kolleci[3].

Demoqrafiya

Etnik tərkibi (şəhər rəhbərliyinə tabe olan yaşayış məntəqələri daxil olmaqla; 2019-cu ilin əvvəlində)[4]:

  • Qazaxlar — 23 195 nəfər. (39.53%)
  • Ruslar — 23 587 nəfər. (40.20%)
  • Ukraynalılar — 3168 nəfər. (5.40%)
  • Tatarlar — 2155 nəfər. (3.67%)
  • Almanlar — 1981 nəfər (3.38%)
  • Belaruslar — 1047 nəfər. (1.78%)
  • Başqırdlar — 471 nəfər. (0.80%)
  • Azərbaycanlılar — 442 nəfər. (0.75%)
  • Çeçenlər — 424 nəfər. (0.72%)
  • Koreyalılar — 293 nəfər (0.50%)
  • Özbəklər — 228 nəfər. (0.39%)
  • Qütblər — 199 nəfər. (0.34%)
  • Litvalılar — 159 nəfər. (0.27%)
  • Moldovalılar — 157 nəfər (0.27%)
  • Çuvaş — 121 nəfər. (0.21%)
  • Mordovalılar — 100 nəfər (0,17%)
  • Yunanlar — 23 nəfər (0.04%)
  • digərləri — 923 nəfər. (1.57%)
  • cəmi — 58 673 sakin.

Çətin sosial-iqtisadi vəziyyət mədənlərin və şəhərin maliyyə sabitliyi üçün əsas rolunu oynayan digər şəhər təşkil edən sənaye müəssisələrinin bağlanmasına səbəb oldu[5]. Nəticədə 1989-cu ildə 46.533 nəfər olan Abay şəhərinin əhalisi 2005-ci ilə qədər 27.957 nəfərə qədər azaldı[6].

Səlahiyyətli şəxslər şəhərin problemlərinə diqqət çəkdilər və 2008–2009-cu illərdə istirahət zonalarının, həyətlərin abadlaşdırılması, işıqlandırma və yolların bərpası, mərkəzi su təchizatı şəbəkələrinin dəyişdirilməsi kimi bir proqram qəbul edildi.

Qalereya

  • Xiyaban
    Xiyaban
  • Məktəb
    Məktəb
  • Məscid
    Məscid
  • Şəhər xəstəxanası
    Şəhər xəstəxanası

İstinadlar

  1. ↑ Казахстан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО "Картография" в 2009 г. ; гл. ред. Г. В. Поздняк. — М. : ПКО "Картография" : Оникс, 2010. — С. 110–111. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография). — ISBN 978-5-488-02609-4 (Оникс).
  2. ↑ Абай // Словарь географических названий СССР / ГУГК, ЦНИИГАиК. — 2-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1983. — С. 5. — 94 000 экз.
  3. ↑ "Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на 1 октября 2017 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. İstifadə tarixi: 2019-12-08.
  4. ↑ "Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2016 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. İstifadə tarixi: 2019-12-08.
  5. ↑ "Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2019 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. İstifadə tarixi: 2020-04-28.
  6. ↑ "Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2018 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. İstifadə tarixi: 2019-12-08.

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Abay_(şəhər)&oldid=6478379"