Bornit

Bornit
Ümumi məlumatlar
Kateqoriya	Mineral
Formul (təkrarlanan vahid)	Cu₅FeS₄
Strunz təsnifatı	II/B.02
Xüsusiyyətləri
Kristalloqrafik sinqoniya	rombik[d]
Sıxlıq	5,1 ± 0,2 q/sm³
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bornit — kubik sinqoniya – yüksək temperaturlu (>228 °C) modifikasiya; triqonal sinqoniya – aşağı temperaturlu metastabil modifikasiya; tetraqonal sinqoniya – aşağı temperaturlu (<228 °C) modifikasiya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: çox da tez-tez rast gəlməyən.

Xassələri

Rəng – dəyişilməmiş təzə səthində tuncu-sarı, tünd misi-qırmızı. Havada dərhal tutqunlaşır və göy, qırmızımtıl və bənövşəyi çalarlı əlvan oksidləşmə rəngləri alır; Mineralın cizgisinin rəngi – bozumtul-qara; Parıltı – metal; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf; Sıxlıq–4,9–5,3; Sərtlik – 3; Kövrəkdir; Ayrılma – {110} üzrə qeyri-mükəmməl; Sınıqlar – qeyri-hamar, yarımqabıqvari; Başqa xassələr – elektrik keçiriliciyi ilə səciyyələnir; Morfologiya – kristallar: çox nadir heksaedrik, dodekaedrik, oktaedrik; Mineral aqreqatları: dənəvər, sıx kütlələr, damarcıqlar, püruzlar, qabıqlar, haşiyələr, lövhəciklər.

Mənşəyi və yayılması

Həm endogen, həm də ekzogen proseslərin məhsuludur. Mineralın hipogen əmələgəlmələrinə maqmatik (mis-nikel), skarn tipli və hidrotermal yataqlarda, hipergen əmələgəlmələrinə isə mis filizi yataqlarının törəmə sulfidlərlə zənginləşmə zonasında rast gəlinir. Misli qumdaşları və misli şistlər içərisində yerləşən stratiform tipli yataqlarda geniş yayılmışdır. Autigen mineral və sement kimi çox az hallarda çökmə süxurlarda tapılır. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: xalkozin, digenit, kovellin, xalkopirit, tetraedrit, tennantit, enargit. Mineralın tapıldığı yerlər: Mansfeld (Almaniya); Cezkazqan, Uspenski (Qazaxıstan); Dzerjinski, Qay, Lyovixa (Rusiya); Byutt (ABŞ); Braden (Çili); Sumeb (Namibiya) və b. Azərbaycanda Paraqaçay, Qapıcıq, Misdağ, Gədəbəy, Qızılbulaq, Bittibulaq, Daşkəsən, Katsdağ, Cixix-Saqator, Mazımçay, Filizçay yataqlarında, həmçinin başqa filiz obyektlərində qeyd edilir.

Tətbiqi

Mühüm mis filizidir.

Mənbə

• Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.

Xarici keçidlər

• THE MINERAL BORNITE