Tükcüklü itburnu

Tükcüklü itburnu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Qızılgülkimilər Triba: Roseae Cins: İtburnu Növ: Tükcüklü itburnu
Beynəlxalq elmi adı
Rosa tomentosa Sm.
Şəkil axtarışı ITIS   24845 NCBI   267260 EOL   632761

Tükcüklü itburnu (lat. Rosa tomentosa) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Avropada, Qafqazda, Kiçik Asiyada yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 2 m olan iynəli koldur. Budaqları uzun, düz və ya bir az qövsvari əyilmiş, çiçək saplaqları göy çöküntülü, tikansızdır. Yalançı zoğların uzunluğu 1,2 sm-dək və eni 0,6 sm, hər tərəfdən tükcüklü, kənarları vəziciklidir. Yarpaqları cüt olmayan lələkvari, tünd yaşıl, çox tükcüklü, uzunluğu 7-9 sm-dir. Xırda yarpalqarı 5-7 ədəd, uzunluğu 2-4 sm, uzunsov-ovaldan ellipsvari və yumurtavariyədək, ucu biz bəzən küt, kənarları cüt vəzicikli-dişlidir. Saplaqları tükcüklü, vəziciklidir. İynələri təxminən eyni, çox vaxt düz, bünövrəsində enlidir. İyun-iyulda çiçəkləyir. Çiçəklərin diametri 4 sm-dək, rəngi açıq çəhrayıdan ağadək dəyişilir, qalxanlarda 2-5 ədəd yığılmış, bəzən tək, sadə, ətirlidir. Çiçək saplaqları qısa vəziçiklidir. Ləçəkləri əks-yumurtavaridir. Kasa yarpaqlarının uzunluğu 2,5 sm-dək, lələkvari tüklü, sıx vəzicikli, çiçəklədikdən sonra aşağıya əyilmişdir, tam yetişmiş meyvələri tökülür. Meyvələri yumru, diametri 1-2 sm, qırmızı rənglidir.

Ekologiyası

-230C-dək şaxtaya davamlıdır.

Azərbaycanda yayılması

1820-ci ildən becərilir. Böyük Qafqaz, Kür-Araz ovalığında, Talış və Naxçıvan MR –da təbii halda rast gəlinir.

İstifadəsi

Tək və qrup əkinlərində istifadəsi məqsədyönlüdür. Müxtəlif şirələrin hazırlanmasında istifadə olunur.