Virciniya xurması

Virciniya xurması
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Dəstə: Erikaçiçəklilər Fəsilə: Ebenakimilər Cins: Xurma Növ: Virciniya xurması
Beynəlxalq elmi adı
Diospyros virginiana L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   23855 NCBI   13493 EOL   595775

Virciniya xurması (lat. Diospyros virginiana) — bitkilər aləminin erikaçiçəklilər dəstəsinin ebenakimilər fəsiləsinin xurma cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

ABŞ-nin şərq hissəsində bitir. Növün arealı şimaldan İngiltərəyə, cənubdan Floridaya, şərqdən Atlantika okeanına və qərbdən Texasa, Kanzasa və Oklahomaya qədər uzanır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 15–17 m-ə çatan, ikievli, və ya birevli, yarpağıtökülən ağacdır. 100-150 il yaşayır. Çətiri cavanlıqda piramidal, sonra oval olur. Bitki ikievlidir. Yarpaqarı iri, uzunluğu 8-14 sm, dərili, yumurtavarı və ya oval formalı, üst tərəfdən tünd-yaşıl, bünövrəsi ürəkşəkilli və ucu bizdir. Yarpaqları payızda sarı və qırmızı rəng alır. Çiçəkləri bircinsli, xırda (uzunluğu 1 sm), rəngsiz və ya sarımtıl, ətirlidir. Bu növ cücülərlə və ya küləklə tozlanır. Meyvələri şarşəkilli və ya konusvarı, diametri 2-5 sm, sarı, giləmeyvəli, sulu və lətlidir. Toxumları nazik qabıqlı və çox bərk endospermlidir. Payızda təzə toxumlarla və ya yazda stratifikasiya olunmuş toxumlarla çoxalır.

Ekologiyası

İşıqsevəndir. Küləkdən qorunan sahələrə üstünlük verir. Qışadavamlıdır, -25-30 °C-dək, bəzən -37 °C-dək şaxtalara dözür. Torpaqlar turş, neytral (pH 5-8) və yüngül olmalıdır. Rütubətsevəndir, torpağın quruluğuna dözür. Kök sistemi dərindir.

Azərbaycanda yayılması

Cənub bölgəsində rast gəlinir.

İstifadəsi

Tərkibində 40% şəkər, 0,88% zülal maddələri və 0,5% alma turşusu vardır. 2-4-cü ilində meyvə verməyə başlayır. Bir ağacdan 300 kq-dək məhsul alınır. Yaxşı balverəndir, şəhər yaşıllaşdırmasında tək əkinlərdə istifadəsi məqsədyönlüdürlər. Oduncağı mebel və musiqi alətlərinin düzəldilməsi üçün yararlıdır.