Adi qaraqınıq
Adi qaraqınıq | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen: Aləm: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Adi qaraqınıq |
||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
Adi qaraqınıq (lat. Origanum vulgare) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin qaraqınıq cinsinə aid bitki növü.
Botaniki xarakteristikası
[redaktə | vikimətni redaktə et]Dalamzkimilər fəsiləsinin Qaraot cinsindən olan çoxillik ot bitkisidir. Bitki tam olaraq qısa tüklüdür, kökü sürünəndir. Gövdəsi 30-60 sm hündürlükdə, dördkünc, budaqlıdır. Yarpaqları qarşılıqlı, qısa saplaqlı, uzunsov, yumurtavaridir. Xırda, çəhrayitəhər çiçəkləri gövdəsinin və budaqlarının uclarında sıx salxım şəklində formalaşmışdır. Meyvəsi dörd xırda qozcuqdan ibarətdir. Otun iyi ətirli, dadı acı ədviyyəli, azacıq büzüşdürücüdür. İyun-avqust aylarında çiçəkləyir və avqust-oktyabr aylarında meyvə verir.
Yayılması
[redaktə | vikimətni redaktə et]BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi və Xəzər sahili ovalıqları, Qobustanın rayonlarında arandan subalp qurşağına kimi yayılmışdır. Azərbaycanın bütün rayonlarında yayılmışdır. Arandan subalp qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2600 m-ə qədər) rast gəlinir. Əsasən çəmən, meşə və meşə kənarlarında, kolluqlarda və otlu yamaclarda bitir.
Tərkibi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Flavonid, kumarin, alkoloid, saponin, efir və piyli yağlar, C, B1, B2 vitaminləri, karotin, aşı maddələr və steroidlərlə zəngindir.
Tərkibində 0,3-1,2% efir yağı: fenol-timol (10%), karvakrol izomerləri, seskviterpenoidlər (12,5%), monoterpenoidlər – heranilasetat (5%) olur. Ədviyyəli və bakterisid təsirlidir. Bundan başqa tərkibində fenol (12-20%), flavonoidlər, askorbin turşusu və aşı maddələri olur.
Tərkibində efir yağları (fenol, timol və onun izomerləri), acı maddələr və çoxlu miqdarda askorbin turşusu və piqmentlər vardır.
Təsiri və tətbiqi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Farmakopeyaya daxil olan rəsmi dərman bitkisidrir. Əsasən mədə-bağırsaq, şəkərli diabet, revmatizm, ağciyər vərəmi, bronxit və bronxial astma, nevroz, nevralgiya, epilepsiya, iflic, radikulit, dəri, angina, faringit, loringit, raxit və qadın xəstəlikləri, habelə qulaq, baş və diş ağrıları zamanı istifadə olunur. Antibakterial, antiseptik, spazmolitik, sakitləşdirici, yuxugətirici, sidikqovucu, yara sağaldıcı, bəlgəmgətirici, eləcə də iltihab zamanı və qıc olmalara qarşı istifadə olunur.
Əks təsirləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Hamiləlik dövründə istifadə etmək olmaz.
İstifadə olunan hissələr
[redaktə | vikimətni redaktə et]Yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri və toxumları istifadə olunur.
İstifadə formaları
[redaktə | vikimətni redaktə et]Cövhər, tinktura və dəmləmələr şəklində.
Sinonimləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Homotipik sinonimləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Origanum floridum Salisb.
- Thymus origanum Kuntze
Yarımnövləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Origanum vulgare subsp. glandulosum (Desf.) Ietsw.
- Origanum vulgare subsp. gracile (K.Koch) Ietsw.
- Origanum vulgare subsp. hirtum (Link) A.Terracc.
- Origanum vulgare subsp. virens (Hoffmanns. & Link) Bonnier & Layens
- Origanum vulgare subsp. viridulum (Martrin-Donos) Nyman
- Origanum vulgare subsp. vulgare
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 590.