Çayönü

Çayönü (türk. Çayönü) — e.ə. 7250–6600-cü illərdə Türkiyənin cənub-şərqindəki Neolitik yaşayış məskəni. Şərqi Tavr ətəklərində, Erqani ila (vilayət) Diyarbəkir bölgəsində; lil mərkəzindən — Diyarbəkir şəhərindən 40 km şimal-qərbdə yerləşir[1].

Çayönü
38°12′57″ şm. e. 39°43′30″ ş. u.HGYO
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı
Xəritəni göstər/gizlə
Çayönü xəritədə
Çayönü
Çayönü
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Çayönü (Türkiyə)
Çayönü

Genetik əlaqələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çayönü qəsəbəsi Göbekli Təpə məbəd kompleksi ilə əlaqələndirildi. Onlardan əvvəl Neolit ​​dövrünə aid Hallan-Çemi yaşayış məskəni gəlmişdir. Balkan Neolitikasının "köprüsü" olan Çafer Hoyuk, Nevalı-Çori, Aşiklı-Hüyük, Çatal-Hüyük və Hacılar da genetik olaraq Çayönü ilə əlaqəli idilər. Çayönü mədəniyyətinin sonrakı Sesklo (materik Yunanıstan) və Xalaf (Orta Şərq) mədəniyyətləri ilə ardıcıl əlaqələri izlənilir.

Arxeologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çayönüda ilk qazıntılar 1964–1978-ci illərdə Robert Breydvud tərəfindən həyata keçirilmişdir[2]. Qazıntılar 1985–1991-ci illərdə davam etdirildi.

Yaxın Şərq arxeologiyasında qəbul edilmiş dövrləşdirməyə uyğun olaraq, qazıntıların ilkin mərhələsinin nəticələri Chaionu yaşayış yerinin keramika öncəsi Neolit ​​dövrünə aid edilməsinə imkan verdi[3]. Bu qazıntılar zamanı e.ə 7250–6750-ci illərdən qalma 5 arxeoloji təbəqəni və buna görə yaşayış yerinin inkişaf mərhələlərini müəyyən etmək mümkün olmuşdur. Qazıntıların nəticələri geniş tanıdı və beş qatlı Chaionu-Tepesi yaşayış məskəni Qərbi Asiyanın ilk əkinçilik mədəniyyətinin klassik abidəsi kimi qəbul edilməyə başladı[4].

Sonrakı qazıntılar zamanı Dulusçuluqdan əvvəlki neolit A və Seramik Neolitik ilə əlaqəli təbəqələr də aşkar edilmişdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Braidwood R. J., Cambel H., Lawrence B., Redman C. L., Stewart R. B. . Beginnings of Village-Farming Communities in Southeastern Turkey — 1972 (PDF) // Proc. Nat. Acad. Sci. USA, 1974, 71 (2). — P. 568–572.
  2. ↑ Braidwood R. J., Cambel H., Lawrence B., Redman C. L., Stewart R. B. . Beginnings of Village-Farming Communities in Southeastern Turkey — 1972 (PDF) // Proc. Nat. Acad. Sci. USA, 1974, 71 (2). — P. 568–572.
  3. ↑ Матюшин, 1996
  4. ↑ Мартынов А. И. . Археология. М.: Высшая школа. 1996. ISBN 5-06-002825-5. — С. 86–87.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Матюшин Г. Н. . Археологический словарь. М.: Просвещение. 1996. ISBN 5-09-004958-0.
  • Ламберг-Карловски К., Саблов Дж. . Древние цивилизации. Ближний Восток и Мезоамерика. М.: Наука. 1992. ISBN 5-02-017104-2.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]