İflas turizmi (ing. Bankruptcy Tourism or Forum Shopping) — bir şəxsin və ya təşkilatın daha əlverişli iflas qanunvericiliyinə malik olan başqa bir ölkədə və ya yurisdiksiyada iflas elan etmək məqsədilə oraya köçməsi və ya öz fəaliyyətini həmin məkana yönəltməsi praktikasını ifadə edir.[1] Əsasən, borc tələblərindən qorunmaq, daha az sərt qaydalarla borcun yenidən təşkilini həyata keçirmək və ya aktivlərin qorunmasını təmin etmək üçün həyata keçirilir.[2]
İflas turizmi qlobal iqtisadi sistemdə hüquqi boşluqlardan yararlanmaq üçün istifadə olunan bir yanaşmadır. Bu praktika borclulara qısamüddətli fayda gətirsə də, uzunmüddətli perspektivdə hüquqi və etik problemlər yarada bilər. Müxtəlif ölkələrdə qanunvericilikdə dəyişikliklər edilərək bu praktikanın məhdudlaşdırılması üçün tədbirlər görülür.[3]
Müflis şəxslərə və ya müəssisələrə daha yaxşı şərtlər təqdim edən ölkələr seçilir. Borcların daha tez bağışlandığı və ya aktivlərin daha çox qorunduğu yurisdiksiyalar üstünlük təşkil edir.[4] Şəxs və ya müəssisə, borc öhdəliklərini minimuma endirmək üçün fərqli ölkələrin qanunvericiliyindəki uyğunsuzluqlardan istifadə edə bilər. Çox vaxt bu praktika beynəlxalq miqyasda fəaliyyət göstərən şirkətlər və ya yüksək məbləğdə borcu olan şəxslər arasında yayılmışdır.[5]
Hər ölkənin iflas və borc qaydaları fərqlidir.[6] Bəzi ölkələrdə borcların tez bağışlanması və borcluların daha çox müdafiə edilməsi daha əlverişli olur. Məsələn, ABŞ-da şəxsi iflas elan etmək borc öhdəliklərindən tez xilas olmağa imkan verir, lakin Avropa Birliyində bəzi ölkələr (məsələn, İngiltərə) borclular üçün daha sərfəlidir. Bəzi ölkələrdə iflas qanunları ilə yanaşı, borclulara vergi güzəştləri də tətbiq edilir. Daha yaxşı hüquqi müdafiə üçün borclu şəxs və ya təşkilat öz aktivlərini müəyyən yurisdiksiyalarda yerləşdirə bilər. Daha əlverişli qaydalarla borcların yenidən təşkil olunması və ya ödəmə planlarının yaradılması.[7]
Şəxsi və korporativ iflasların daha tez həll olunması səbəbilə ABŞ-a iflas turizmi praktikası müşahidə olunur.[8] İngiltərənin daha əlverişli iflas qaydaları səbəbindən bir çox avropalı borclu iflas üçün bu ölkəni seçirdi. Bu, xüsusilə Brexitdən əvvəl yayılmışdı.[9]
Üstünlükləri | Mənfi tərəfləri |
---|---|
Daha yumşaq qanunlarla borc öhdəliklərinin azaldılması | İflas turizmi çox vaxt "hüquq boşluqlarından" sui-istifadə kimi qəbul olunur və mənəvi müzakirələrə səbəb olur |
Seçilmiş yurisdiksiyada iflas proseduru daha qısa müddətə başa çata bilər | Bir yurisdiksiyanın qaydalarından istifadə etmək, digər yurisdiksiyalarda problemlər yarada bilər |
Müəyyən yurisdiksiyalarda borclunun bəzi aktivləri iflas prosesində müsadirə olunmur[10] | Kreditorlar, borcların tamamilə və ya qismən ödənilməməsi səbəbilə maliyyə itkiləri ilə üzləşə bilər |
Aktivlərin qorunması və xilas edilməsi | Fərqli yurisdiksiyalarda eyni vaxtda hüquqi proseslərə səbəb ola bilər |
Azərbaycan qanunvericiliyi iflas prosedurlarını tənzimləsə də, ölkə daha sərt iflas qaydalarına malikdir. Buna görə də, əgər şəxs və ya təşkilat daha əlverişli şərtlərlə iflas proseduru həyata keçirmək istəyirsə, beynəlxalq yurisdiksiyalardan istifadə etməyə üstünlük verə bilər. Ancaq bu praktika az rast gəlinir və əsasən iri şirkətlər və ya fərdi sərmayədarlar tərəfindən tətbiq olunur.