İlya İvanov

İlya İvanoviç İvanov (rus. Илья́ Ива́нович Ивано́в; 20 iyul (1 avqust) 1870, Şiqrı[d], Kursk quberniyası[d], Rusiya imperiyası[1] – 20 mart 1932[1][2], Almatı, Qazaxıstan MSSR, SSRİ[1]) — süni mayalanma və heyvanların növlərarası hibridləşdirilməsi sahəsində ixtisaslaşmış rus və sovet bioloqu idi. Üç dişi şimpanzeni insan sperması ilə toxumlayaraq insan meymun hibridini yaratmaq üçün mübahisəli cəhdləri ilə məşhurdur (nəticəsiz).[3]

İlya İvanov
Doğum tarixi 20 iyul (1 avqust) 1870
Doğum yeri
Vəfat tarixi 20 mart 1932(1932-03-20)[1][2] (61 yaşında)
Vəfat yeri
Təhsili
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tərcümeyi-halı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlya İvanoviç İvanov, Rusiyanın Kursk quberniyasının Şiqrı şəhərində anadan olub. 1896-cı ildə Xarkov Universitetini bitirmiş və 1907-ci ildə tam professor olmuşdur. Askania-Nova təbiət qoruğunda, Dövlət Təcrübə Baytarlıq İnstitutunda (1917–1921, 1924–1930), Ev Heyvanlarının Reproduksiyası Tədqiqatı Mərkəzi Təcrübə Stansiyasında (1921–1924) və Moskva Ali Zooteknik İnstitutunda (1928–1930) tədqiqatçı kimi işləmişdir.

20-ci əsrin əvvəllərində İlya İvanov süni mayalanma və at yetişdirmə üçün praktiki istifadəsini mükəmməlləşdirdi. Bu texnologiyanın bir ayğının 500-ə qədər dişi dölləməsini (təbii gübrələmə ilə 20–30 əvəzinə) təmin etdiyini sübut etdi. Nəticələr həmin zaman üçün sensasiyalı idi və İvanovun stansiyasına dünyanın bir çox yerindən at yetişdirənlər gəlirdi.

Sovet elmi dünyasında ümumi bir siyasi sarsıntı zamanı İvanov və primat tədqiqatları və təcrübələrində iştirak edən bir sıra elm adamları mövqelərini itirdilər. 1930-cu ilin yazında İvanov baytarlıq institutunda siyasi tənqidlərə məruz qaldı. Nəhayət, 13 dekabr 1930-cu ildə İvanov həbs edildi . Beş il sürgünə Alma Ataya məhkum edildi, burada Qazaxıstan Baytarlıq-Zooloq İnstitutunda 20 mart 1932-ci ildə insultdan ölümünə qədər çalışdı. Məşhur fizioloq və psixoloq İvan Pavlov onun üçün nekroloq yazdı.

İnsan-meymun hibridləşdirmə təcrübələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İvanovun araşdırmalarının ən mübahisəli hissəsi insan meymun hibridini yaratma cəhdidir.[4] Hələ 1910-cu ildə Qrazda Dünya Zooloqlar Konqresinə bir təqdimat vermişdi və burada süni mayalanma yolu ilə belə bir hibrid almağın mümkünlüyünü izah etmişdi.

1920-ci illərdə İvanov insan / insan olmayan meymun hibridini yaratmaq üçün bir sıra təcrübələr həyata keçirdi. Üç dişi şimpanze insan sperma ilə mayalandırıldı, lakin hamiləlik yarada bilmədi. 1929-cu ildə qeyri-insani meymun sperma və insan könüllülərinin iştirakı ilə bir sıra təcrübələr təşkil etdi, lakin son orangutanının ölümü ilə təxirə salındı.[5]

Populyar mədəniyyətdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2011-ci ildə Dark Matters: Twisted But True fantastik sənədli televiziya serialının ilk mövsümü, birinci hissəsində, İvanovun insan meymunlarının hibridləşməsinə dair nəzəriyyələrinin yer aldığı "Meymun-Adam Ordusu" adlı bir hissə səhnələşdirilmişdir.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Иванов Илья Иванович (биолог) // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ 1 2 Ilya Ivanovich Ivanov // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ E. P. Fridman; D. M. Bowden. "Rus Primat tədqiqat mərkəzi – A Survivor". Laboratory Primate Newsletter, Volume 48, Number 1. Yanvar 2009. 19 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2017.
  4. ↑ Rossiianov, K. "Beyond species: Il'ya Ivanov and his experiments on cross-breeding humans and anthropoid apes". Science in Context. 15 (2). 2002: 277–316. doi:10.1017/S0269889702000455. PMID 12467272.
  5. ↑ Berns, Gregory. İt Olmaq Nədir: Və Heyvan Nevrologiyasında Başqa Sərgüzəştlər. Basic Books. 5 Sentyabr, 2017. ISBN 0465096247.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]