İndoneziyada təhsil

İndoneziyada təhsil — təhsil Mədəniyyət Nazirliyi və Dini İşlər Nazirliyi tərəfindən idarə olunur. İndoneziyada bütün vətəndaşlar altı il ibtidai məktəb və üç il orta və liseydən ibarət olan on iki illik icbari təhsili başa vurmalıdırlar. İslam məktəbləri Dini İşlər Nazirliyi tərəfindən idarə olunur. Təhsil, şagirdin dini və mənəvi müstəvidə öz potensialını, şüurunu, şəxsiyyətini, intellektini, davranışını və yaradıcılığını özü, digər vətəndaşlar və millət üçün fəal şəkildə inkişaf etdirə bilməsi üçün təlim mühitiylə təlim prosesinin yaradılması üzrə planlaşdırılmış səy kimi müəyyən edilir. Konstitusiyasında İndoneziyada iki növ təhsilin olduğu qeyd edilir: formal və qeyri-formal. Formal təhsil daha da üç səviyyəyə bölünür: ibtidai, orta və ali təhsil. İndoneziyada məktəblər hökumət və ya özəl sektor tərəfindən idarə olunur. Bəzi özəl məktəblər özlərini "National Plus Schools" adlandırırlar. İndoneziyada təxminən 170 000 ibtidai məktəb, 40 000 orta məktəb var. Bu məktəblərin 84%-i Təhsil və Mədəniyyət Nazirliyi (MM), qalan 16%-i isə Dini İşlər Nazirliyi (MORA) tərəfindən idarə olunur.

İndoneziyada İslam dövlətinin yaranması İslam və Hindu-Buddist ənənələrinin kulturasiyası ilə əlamətdardır. Bu zaman bir növ islam internat məktəbi pondok pesantren təqdim edildi. Bu məktəblər əsasən böyük şəhərlərdən uzaqda yerləşir.

İbtidai təhsil Hollandiya tərəfindən müstəmləkə dövründə İndoneziyaya gətirildi. Hollandiyadakı təhsil sistemi müstəmləkə əhalisinin sosial vəziyyətinə əsaslanan və Avropa əhalisi üçün mövcud olan ən yaxşı təhsil müəssisələri zənciridir. Xalq təhsili üçün büdcə bir neçə dəfə artırıldı, Təhsilin maliyyələşdirilməsi 1920-ci illərdə müstəmləkə büdcəsinin ümumi xərclərinin cəmi 6%-ni təşkil edirdi. 1930-cu ilə qədər yerli sakinlər üçün dövlət və özəl ibtidai məktəblərin sayı 3108-ə, kitabxanaların sayı isə 3000-ə çatmışdı, lakin 1930-cu illərdəki iqtisadi depressiya nəticəsində xərclər kəskin şəkildə azaldı.^[1] Hollandiyalılar İndoneziyanın yerli əhalisi üçün formal təhsil sistemi tətbiq etdilər, baxmayaraq ki, bu, müəyyən imtiyazlı uşaqlarla məhdudlaşırdı. Avropa məktəbləri Hollandiyanın özündəki təhsil sistemindən sonra modelləşdirilmişdi və holland dilini bilməyi tələb edirdi. Ali təhsilə qəbul üçün holland dili də tələb olunurdu. Kənd yerlərində yaşayan əhali üçün hollandlar yerli əhali arasında savadlılığı təşviq etmək məqsədi daşıyan Desa məktəbləri və ya kənd məktəbləri sistemini yaratdılar. Bu məktəblər yerli fənnlər üzrə (oxu, yazı, hesab, gigiyena, heyvanlar və bitkilər və s.) iki-üç il tədris verirdi və adi məktəblərə nisbətən daha ucuz alternativ kimi xidmət edirdi, lakin bu kənd məktəbləri Avropanın imtiyazlı məktəblərindən qat-qat az maliyyə alırdı, ona görə də verilən təhsilin keyfiyyəti nisbətən aşağı idi. Çatışmazlıqlara baxmayaraq, 1930-cu ildə kənd məktəblərinin sayı 17695-ə çatdı. Kənd təhsilinin qalan hissəsi xristian missionerlərinin ixtiyarına verildi və bu, daha sərfəli hesab edildi. Hollandiya və İndoneziyalılar arasında təhsil sahəsində bölünmə bir neçə İndoneziya xadimini yerli sakinlər üçün təhsil müəssisələri yaratmağa sövq etdi. Müstəmləkə dövründə kişi və qadın əhalinin təhsili arasında böyük uçurum var idi. 1920-ci ildə Yava və Madura adasında kişi əhalisinin 6,5%-nin savadlı olduğu halda yerli qadınların yalnız 0,5%-i savadlı idi. Hollandiya müstəmləkə hökuməti Yavada indoneziyalılar üçün universitetlər və kolleclər yaratdı. 1920-ci ildə Bandunq Texnologiya İnstitutunun yaradılmasından əvvəl ölkədə universitet təhsili yox idi; tələbələr onu almaq üçün xaricə (əsasən Hollandiyaya) getməli idilər. Bu gün bu universitetlərin əksəriyyəti ölkənin ali təhsil müəssisəsinə çevrilib.^[2][3]

İkinci Dünya Müharibəsində Yaponiyanın işğalı zamanı Hollandiya təhsil sisteminin fəaliyyəti Yaponiya təhsil sisteminə paralel olaraq bir sistemdə birləşdirildi. Yapon işğalı İndoneziyada təhsilin pisləşməsini qeyd etdi, çünki məktəblər Şərqi Asiyada birgə tərəqqi sferası yaratmaq məqsədilə təşkil edildi. Nəticədə məktəblərdə açıq-aşkar anti-Qərb yönümlü hərbi və bədən tərbiyəsi dərsləri başladı. Buraya Yapon mədəniyyəti və tarixinin öyrənilməsi daxildir. Tələbələrdən hər səhər Yaponiya bayrağını qaldırıb imperatora baş əymələri tələb olunurdu. Yaponlar məktəbləri daha az təbəqələşdirdilər; buna baxmayaraq, 1945-ci ilə qədər ibtidai məktəblərdə şagirdlərin sayı 30%, orta məktəblərdə isə 90% azalmışdı.

Yaponiya və Hollandiya işğalı altında əksər təhsil müəssisələri işğalçı dövlətin ehtiyaclarını ödəmək üçün yaradılmışdır. Yerli əhalinin intellektual inkişafına kömək etmək üçün çox az səy göstərilmişdir. İndoneziya 1945-ci ildə müstəqilliyini elan etdikdən sonra sağ qalan təhsil sistemi kövrək və qeyri-mütəşəkkil idi. Üstəlik, çoxu holland və ya yapon olduğundan müəllimlər də çatışmırdı. Çox az indoneziyalının məktəbləri idarə etmək təcrübəsi var idi. Yerli əhali üçün ünvanlı təhsil problemini həll etmək üçün İndoneziyanın ilk hökuməti sıfırdan bir sistem yaratmalı və müstəmləkəçi Avropa sistemindən imtina etməli oldu. 1945-ci il Konstitusiyasında 8-ci fəslin 1-ci bölməsinin 131-ci hissəsi kimi elan edilmiş qanunda deyilir ki, "hər bir vətəndaşın təhsil almaq hüququ var". Təhsil və Mədəniyyət Nazirliyi təşkil edildi və Soevandi ilk nazir oldu. Yeni qurum respublikada dinin öz layiqli yeri və diqqətinə layiq olduğu qərara alındı ​​ki, bu da kəndlilərə və İslam mədrəsələrinə dəstəyin artmasına səbəb oldu.

İndoneziyada məktəbəqədər təhsil Taman Bermain (oyun qrupu) və Taman Kanak-Kanak (uşaq bağçası, qısaldılmış TK) əhatə edən PAUD tərəfindən təmin edilir. PAUD Erkən İllər Təhsilinin İnkişafı Müdirliyinin birbaşa nəzarəti və rəhbərliyi altındadır. 2 yaşından etibarən valideynlər uşaqlarını Taman Bermainə göndərirlər. 4 yaşından Taman Kanak-Kanak'ı ziyarət edirlər. Əksər TC-lər sinifləri iki kateqoriyaya bölür, A və B. Bu təhsil səviyyəsi məcburi olmasa da, uşaqları ibtidai təhsilə hazırlamaq məqsədi daşıyır. İndoneziyada 49000 uşaq bağçasının 99,35%-i özəl mülkiyyətdədir. Uşaq bağçası illəri ümumiyyətlə "A" və "B" siniflərinə bölünür, şagirdlər hər sinifdə bir il keçirirlər.^[4]

İndoneziyalılardan 12 il məktəbə getmələri tələb olunur. Məktəb həftədə altı (müəssisədən asılı olaraq beş) gün səhər saat 6:30-dan günortaya qədər fəaliyyət göstərir. Milli Təhsil Nazirliyinin nəzarətində olan dövlət, qeyri-məzhəb dövlət məktəbləri və ya Dini İşlər Nazirliyi tərəfindən idarə olunan və maliyyələşdirilən özəl və ya yarı-özəl dini (adətən İslami) məktəblər arasında seçim etmək olar. Şagirdlər idman, incəsənət və ya dinşünaslıq kimi məktəb tərəfindən təmin edilən məktəbdənkənar fəaliyyətlərdə iştirak edə bilərlər. Bununla belə, 2000-ci il siyahıyaalınmasına görə İndoneziya əhalisinin 86,1%-i müsəlman olaraq qeydə alınsa da, məktəb yaşlı insanların yalnız 15%-i dini məktəblərdə oxuyub. Ümumi qeydiyyat nisbətləri qızlar üçün oğlanlara nisbətən bir qədər yüksəkdir və Javada İndoneziyanın qalan hissəsindən xeyli yüksəkdir.^[5] Milli təhsil sisteminin əsas məqsədi dünyəvi müdrikliyi aşılamaq və uşaqlara müasir milli dövlətdə iştirak prinsiplərini, onun bürokratiyasını və mənəvi-ideoloji əsaslarını öyrətməkdir. Altı yaşdan yuxarı uşaqlar onun beş prinsipini — tək Allaha inam, humanizm, milli birlik, demokratiya və sosial ədalət — əzbərlədilər və gündəlik olaraq bu əsas milli simvolu öz həyatlarında tətbiq etməyi tapşırdılar. 1998-ci ildə Yeni Sərəncamın sona çatması və milli hökumətin mərkəzsizləşdirilməsi kampaniyasının başlaması ilə əyalət və rayon idarəçiləri məktəb təhsilinin məzmununu müəyyən etməkdə getdikcə daha çox muxtariyyət əldə etdilər və Pança Sila kurrikulumda daha kiçik rol oynamağa başladı. Dövlət məktəblərinin siniflərində əzbər öyrənməyə və müəllimin nüfuzuna hörmət aşılamağa yönəlmiş pedaqogika üslubu üstünlük təşkil edir. Ən kiçik uşaqlara bəzən öz yerli dillərindən istifadə etməyə icazə verilsə də, ibtidai məktəbin üçüncü ilində demək olar ki, bütün təlimlər İndoneziya dilindədir. Müəllimlər adətən fərdi formada tələbələrə sual vermirlər. Daha doğrusu, standart tədris texnikası hadisə və ya problemi təsvir etməkdir, əsas məqamlarda fasilə verməklə tələbələrə "boşluqları dolduran" suallar vermək imkanı verir. Hesab olunur ki, tələbələrin fərdi problemlərini üzə çıxarmamaqla, emosional uzaqlığı qoruyub saxlamaqla müəllimlər səbir nümayiş etdirirlər ki, bu da təqdirəlayiq hesab olunur.^[6] 6–12 yaşlı uşaqlar Sekolah Dasar(SD) ibtidai məktəbində oxuyurlar. 2014-cü ilə olan məlumata görə, ibtidai məktəblərin əksəriyyəti dövlət məktəbləridir və İndoneziyadakı bütün ibtidai məktəblərin 90,29%-ni təşkil edir. Şagirdlər altı il ibtidai məktəbdə keçirlər, baxmayaraq ki, bəzi məktəblər sürətləndirilmiş öyrənmə proqramı təklif edir ki, bu proqramda yaxşı nəticə göstərən şagirdlər beş il ərzində bir səviyyəni tamamlaya bilərlər. Üç illik orta məktəb (Sekolah Menengah Pertama və ya SMP) ibtidai məktəbdən sonra gəlir. Bəzi məktəblər sürətləndirilmiş təlim proqramı təklif edir ki, bu proqramda yaxşı nəticə göstərən tələbələr iki il ərzində bir səviyyəni tamamlaya bilərlər.^[7] Daha yüksək səviyyəli diplom verən akademik və peşə liseyləri var. Qızlar üçün "məişət elmi" orta məktəbləri də var. Orta məktəbi bitirdikdən sonra tələbələr üç illik məktəbə (Sekolah Menengah Atas və ya SMA) gedə bilərlər. Bəzi liseylər sürətləndirilmiş təlim proqramı təklif edir ki, yaxşı nəticə göstərən tələbələr iki il ərzində öz səviyyələrinə çata bilsinlər. Tələbələr orta məktəbə əlavə olaraq, 47 peşə liseyi proqramlarından birini seçə bilərlər: texnologiya və mühəndislik, səhiyyə, incəsənət, sənətkarlıq və turizm, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları, aqrar-sənaye kompleksi, biznes və kənd təsərrüfatı texnologiyası, biznesin idarə edilməsi. Hər bir profil üç illik təhsil tələb edir. Yeniyetmələr və yaşlılar üçün xüsusi məktəblərdə otel idarəçiliyi, hüquqşünaslıq, plastik sənət və musiqi dərsləri keçirilir.^[8] İndoneziya təhsil sistemi 50 milyondan çox tələbə, 3 milyon müəllim və 300.000 məktəblə dünyada dördüncüdür. İbtidai və orta məktəb səviyyəsi məcburidir. İbtidai və orta məktəb pulsuzdur, orta məktəb isə kiçik ödənişlidir. İndoneziyada ibtidai məktəblərin bitirmə nisbəti yüksəkdir. 2011-ci ildə ibtidai təhsildə xalis qəbul nisbəti təxminən 95,55% təşkil edir, lakin orta məktəbdə qəbul nisbəti 77,71%-ə, orta məktəbdə isə 57,74%-ə enir. Ali təhsildə iştirak daha da aşağı olsa da, təxminən 27,1% olsa da, bu rəqəm digər ASEAN üzv dövlətləri ilə müqayisədə hələ də kifayət qədər yüksəkdir. Müəllim hazırlığı proqramları müxtəlifdir və tədricən yenilənir. Məsələn, 1950-ci illərdə orta məktəb səviyyəsində müəllim hazırlığı proqramını bitirən hər kəs müəllimlik sertifikatı ala bilərdi. Bununla belə, 1970-ci illərdən etibarən ibtidai sinif müəllimləri orta məktəbi, orta məktəb müəllimləri isə universitet səviyyəli kursu bitirməli olurlar.

Müsəlmanlar uşaqlarını pesantren (İslam internat məktəbi) və ya İslam məktəbinə yerləşdirməyi seçirlər. Adətən kənd yerlərində yerləşən və müsəlman alimləri tərəfindən idarə olunan pesantrlərdə Quran, ərəb, şəriət, müsəlman adət-ənənələri və tarixi, eləcə də ingilis dili, riyaziyyat və coğrafiya kimi daha müasir fənlər haqqında ətraflı məlumat əldə etmək istəyən gənclər iştirak edirlər. Tələbələr ilin istənilən vaxtında pesantrenlərə qoşula və tərk edə bilərlər. Pesantrenlərin əsas məqsədi yaxşı müsəlmanlar yetişdirmək olsa da, onların İslama qarşı vahid mövqeyi və dünyəvilik mövzusunda mövqeyi yoxdur. Pesantrendə təhsil almağı seçənlər üçün dövlət imtahanını müvəffəqiyyətlə verdikdən sonra altıncı sinfi bitirməyə bərabər olan şəhadətnamə verilir.^[9]

Ali təhsil müəssisələri iki növə bölünür: dövlət və özəl. Hər ikisi Tədqiqat, Texnologiya və Ali Təhsil Nazirliyinin nəzarəti altındadır. Dörd növ ali təhsil müəssisəsi var: universitetlər, institutlar, akademiyalar və politexniklər. 1950-ci ildə 6500-ə yaxın tələbənin təhsil aldığı 10 ali təhsil müəssisəsi var idi. 1970-ci ildə 450 özəl və dövlət müəssisəsində 237 minə yaxın tələbə təhsil alırdı. 1990-cı ilə qədər 141.000 müəllim və təxminən 1,5 milyon tələbə ilə 900 müəssisə var idi. 2009-cu ilə qədər 2975 ali təhsil müəssisəsi və 4,2 milyondan çox tələbə var idi. Bu müəssisələrin 3%-i dövlət, 57,1%-i tələbələr, 97%-i isə özəl, 42,9%-i tələbələr olub. Dövlət universitetlərinə qəbul ümummilli qəbul imtahanlarından (SNMPTN və SBMPTN) keçirilir. Dövlət universitetlərindən fərqli olaraq, özəl qurumların demək olar ki, tamamilə təhsil haqlarından asılı olan büdcələri var. Birdəfəlik qeydiyyat haqqı (bu yüksək ola bilər) qəbul zamanı müəyyən edilir. Dini yönümlü universitetlər dini təşkilatlardan ianə və ya qrant ala bilər. Hökumət özəl universitetlərdə oxumaq istəyən tələbələrə yalnız məhdud təqaüd dəstəyi verir. İndoneziya universitetlərində təhsil alan 6000 beynəlxalq tələbənin əksəriyyəti Malayziyadandır. Xüsusilə tibb, əczaçılıq, ədəbiyyat, humanitar elmlər, islamşünaslıq və mühəndislik ixtisasları üzrə təhsil alırlar.^[10]