İranda siyasi məhbusların edamı (1988)

1988-ci ildə İranda siyasi məhbusların edamı — İranda Ayətullah Xomeyninin əmri ilə 19 iyul 1988-ci ildən başlayaraq bütün İran hakimiyyəti tərəfindən həyata keçirilmiş və təxminən beş ay davam etmiş edamlar seriyası.^{[1][2][3][4][5][6]} Qətllər ölkənin ən azı 32 şəhərində baş vermiş,^[7] öldürülənlərin sayı 2,500-dən 30,000 nəfərə qədər^{[8][9][10][11]} olmuşdur. Onların çoxu işgəncələrə məruz qalmışdır.^[7][12][13]

İranda siyasi məhbusların edamı
Başlama tarixi	iyun 1988
Bitmə tarixi	dekabr 1988
Qurbanlar
Ölənlərin sayı	15.000 ± 12.000
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Öldürülənlərin əksəriyyəti İran Xalq Mücahidləri Təşkilatının tərəfdarları idi, lakin digər solçu qrupların, o cümlədən İran Xalq Fədailəri Təşkilatı və İran Tudə Partiyasının tərəfdarları da var idi.^{[14][15]:209-228}

Qətllər qanundan kənar baş tutmuş və məhkəmələr müttəhimlərin təqsir və ya təqsirsizliyini müəyyən etmək məqsədi daşımamışdır.^[16] Qətlləri ört-basdır etmək üçün böyük səylər göstərilmiş və İran hökuməti onların baş verdiyini inkar etməyə davam edir.^[17] Qətliam insan haqları təşkilatları tərəfindən "İranın insanlığa qarşı ən böyük cinayəti" adlandırılmışdır.^[17] Bu, həm miqyası, həm də ört-basdır edilməsi baxımından müasir İran tarixində misli görünməmiş haldır.^[15]:201 Bu hadisə İranın Ali Rəhbərinin müavini Ayətullah Müntəziri,^[18] BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası,^[19] İsveç,^[20] Kanada^[21] və İtaliya kimi bir sıra ölkələr tərəfindən qınanmışdır.

Zərərçəkənləri ölümə məhkum edən "Tehran Ölüm Komitəsi"nə dörd nəfər daxil idi:^[22]

• Mürtəza İşraqi, Baş prokuror və Ali Məhkəmənin hakimi (1989–1998);
• Baş prokurorun müavini İbrahim Rəisi;^[23]
• Hüseynəli Nayeri, dini hakim, İran Ali Məhkəməsinin sədr müavini (1989–2013);
• Mustafa Purməhəmmədi, Silahlı Qüvvələrin qərb bölgələri üzrə İnqilab Məhkəməsinin prokuroru.

Onların dördü də edamlarına görə heç vaxt mənfi nəticələrə məruz qalmamışlar.^[22]

1988-ci ildə Evin və Göhərdəşt həbsxanalarında kütləvi edamlarda iştirak edən keçmiş SEPAH məhbusu Həmid Nuri İsveçdə saxlanılmış və tezliklə günahkar bilinmişdir.^[24]