Şərq çinarı
Təbii halda Balkan yarmadasında, Egey dənizi adalarında, Kiçik Asiyanın cənub və qərbində, Aralıq dənizinin şərq sahillərində, Kipr və Krit adalarında yayılmışdır.
| Şərq çinarı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Şərq çinarı |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Təbii yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Botaniki təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hündürlüyü 40–50 m-ə, gövdəsinin diametri 1,5–3 m-ə çatan geniş çətirə malik iri ağacdır. Gövdə və budaqların qabığı yaşılımtıl, açıq boz və ya sarımtıl-yaşıldır. Tumurcuqları enli-konusşəkillidir, şişuclu, uzun zoğlarda növbəli düzülmüşdür. Yarpaqları növbəli düzülüşlü, dəyirmi və ya yumurtavari, 3–7 dilimlidir, uzun saplaqlı, üst tərəfi parlaq yaşıl, alt tərəfi qonur-yaşıl, çılpaq və ya seyrək tüklüdür. Birevli bitkidir. Çiçəkləri müxtəlif cinsli, sallanan uzun saplaqlarda 2-dən 70-ə qədər olmaqla şarvari çiçək qrupunda yerləşmişdir. Meyvəsinin diametri 2–2,5 sm-ə, uzunluğu 4–7 mm-ə çatan, yuxarısı enliləşmiş və tüklənmiş toxumcadır. Toxumu uzunsovdur.
Ekologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Toxum, qələm, basdırma və gövdə pöhrəsi ilə artırılır. Şərq çinarı işıq və istisevən, torpağa tələbkar bitkidir.
Azərbaycanda yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Şərq çinarına Böyük Qafqazın cənub yamaclarında, о cümlədən Ağstafa, Gəncə, Göyçay, Bərdə, Zəngilan, Naxçıvan, Ordubad, Yardımlı, Zaqatala, Ağdaş, Şəki, Qəbələ, Bakı və başqa yerlərdə təbii halda rast gəlinir.
İstifadəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Park, bağ və bağçalarda tək-tək və ya qrup halında əkilir. Şərq çinarının piramidal çətirli forması – Platanus orientalis f.pyramidalis Abşeronda yaşıllaşdırmada geniş istifadə edilir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 999.
Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine T. S. Məmmədov
Məlumat mənbələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
İstinad
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Флора Азербайджана. т.5. 1954; Флора Kaвkaзa. т.5. 1954;
- Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
- Azərbaycan flora-sının konspekti. I–III cildlər. 2005; 2006; 2008;
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh