Şamxor döyüşü (1195)

Şamxor döyüşü (gürc. შამქორის ბრძოლა) — 1 iyun 1195-ci ildə Gürcüstan krallığının ordusu ilə Şəmkir şəhəri yaxınlığında Atabəy Əbu Bəkr arasında döyüş.

Gürcüstan hərbi təşkilatı Şimali İrandakı Xorazmlərə məğlub olduqdan sonra başlayan Səlcuqlulara qarşı ümumi hücumun başlanğıcında onlara uğur qazandırdı.

Gürcü qoşunlarının davamlı basqınlarından hiddətlənən Səlcuqlular Gürcüstanın artan gücünü qırmaq üçün bir kampaniya təşkil etmək qərarına gəldilər. Bunun üçün Bağdad xəlifəsi Ən-Nasirə müraciət etdilər. Bağdad xəlifəsi müsəlmanların mənəvi başçısı olaraq, xristianlar tərəfindən məzlum edilən dindarların müdafiəsinə qalxmağı müqəddəs vəzifə saydı və Gürcüstanın cəzalandırılması təklifini dəstəklədi. Kampaniyanın hazırlanmasına görə An-Nasir ödənc ayırır və bayrağını sadiqlərin ordusuna təhvil verir.

Ən-Nasirdən maddi yardım ayırması və möminlərin dini hisslərinə müraciət etməsi Əbu Bəkrə böyük bir ordu toplamağa imkan verdi. Bu ordunun cəmləşməsi dərin gizlilik şəraitində aparıldı və gürcülər düşmənin artıq Güney Azərbaycanda olanda yaxınlaşan hücumu barədə məlumat aldılar.

Əbu Bəkr əvvəlcə Gürcüstanın bir vassalı olaraq daim saray intriqalarında iştirak edən Şirvanşah I Axsitanı cəzalandırmaq qərarına gəldi. Əbu Bəkr Axsitanı Şirvandan qovdu. Axsitan himayədarı Kraliça Tamara tərəf dönərək, onun üçün yardım etməsini istədi. Tamara müttəfiqini inandırdı və tez bir zamanda ordu toplayacaqi. 10 gün ərzində ordu kampaniyaya hazırlaşdı və Tamaranın ikinci əri David Soslanın rəhbərliyi ilə düşmənlə qarşı-qarşıya gəldi.

Səlcuq ordusu ağır bir məğlubiyyətə uğradı. Gəncə və Şəmkir qalib gələnlərə təslim oldu.

Şamxor döyüşü gürcülərin Qafqazdakı hərbi üstünlüyünü ortaya qoydu. Gürcüstan ordusu hücuma keçdi: səlcuk zəfərlərinin müqaviməti zəiflədi. Tədricən Kraliça Tamara Göyçə gölü ətrafındakı əraziləri, Ağrı vadisinin bir hissəsini, həmçinin Çorox çayının yuxarı axarındakı əraziləri özünə tabe etdi. Bəzi Səlcuqlu hökmdarları Gürcüstan kraliçası ilə barışıq axtarmağa başladılar.

• Хроники. Т. I. — Тифлис, 1892, с. 282.
• Абдаладзе А. П. О дате Шамхорской битвы. — Мацне, серия "История". 1973, № 1.
• Кикнадзе Р. К. Очерки по источниковедению истории Грузии. — Тбилиси. 1980, с. 138—139.
• Джавахишвили И. А. История грузинского народа, II. — Соч., т. II. — Тбилиси, 1983, с. 270 (на груз. яз.).