Aban ibn Səid (599, Şəbva mühafəzəsi – 5 mart 661 və ya 661, Kufə, ərəb. أبان بن سعيد بن العاص) — 7-ci əsrin İslam hərbi və siyasi lideri, Hadramautdakı[1] əl-Kinda qəbiləsinin başçısı. Əl-Əşəs ("saçları dağınıq"), daha az olaraq əl-Əşədidi ("üzündə çapıq var") və cənubi ərəbcə "xain", "aldadan" mənasını verən Urf əl-Nar kimi tanınır.
| Əşəs ibn Qeys | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 599 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 mart 661 və ya 661 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi qulluqçu |
Tam adı Əbu Məhəmməd Mədikarib ibn Qeys ibn Mədikarib əl-Kindi əl-Əşəsdir. O, əl-Haris ibn Müaviyənin ailəsinə mənsub idi.
O, Murad qəbiləsinə qarşı yürüşdə iştirak edir, bu zaman atası öldürülür, əl-Aşaşın özü isə əsir düşür və fidyə olaraq 3000 dəvə verməli olur. 631-ci ildə o, Mədinəyə gələn və Məhəmməd peyğəmbərə beyət edən əl-kindi qəbiləsindən bir heyətin başında idi. Onun bacısı Kayla Məhəmməd peyğəmbərlə evlənməli idi, lakin o, Mədinəyə gəlməmişdən əvvəl ölür[2].
Məhəmməd peyğəmbərin vəfatından (632) sonra əl-Əşəs öz qəbiləsi ilə üsyan qaldırdı və ən-Nüceyr qalasında müsəlman qoşunları tərəfindən mühasirəyə alındı. Rəvayətə görə, o, özü və başqa doqquz nəfər üçün toxunulmazlıq müqabilində qalanı təslim etdi. Nəticədə əl-Kindi qəbiləsinin 700-ə yaxın üzvü öldürüldü, əl-Əşəs bir neçə nəfərlə birlikdə əsir götürüldü. Bu hərəkətinə görə qəbilə qadınları onu xain (Urf ən-nar) adlandırırdılar. Əsir əl-Aşaş Mədinəyə xəlifə Əbu Bəkrin yanına gətirilir və o, onu nəinki əfv etdi, hətta bacısı Ümmü Fərva və ya Qureybə ilə də evləndirdi. Digər mənbələrə görə, nikah Məhəmməd peyğəmbərin yanına nümayəndə heyəti zamanı baş tutub.
Əl-Əşəs Suriyanın fəthində iştirak edir və Yərmuq döyüşündə bir gözü görmə qabiliyyətini itirir. O, qəbilələri ilə birlikdə Qadisiyyəyə Səd ibn Əbu Vəqqasla qovuşmağa göndərildi. Şimali İraqın fəthində iştirak edən ərəb dəstələrindən birinə komandanlıq etmişdir. O, əl-Kindi tayfasının başçısı kimi Kufədə məskunlaşır və ola bilsin ki, 647-ci ildə Azərbaycana qarşı yürüşdə iştirak edir.
Siffeyn döyüşündə həm döyüş zamanı, həm də danışıqlar zamanı mühüm rol oynayır. O, xəlifə Əli ibn Əbu Talibi arbitraj prinsipini qəbul etməyə məcbur edir və Əbu Musa əl-Əşarinin İraq hakimi seçilməsinə razı olur. Şiəlik ənənəsi onu və onun bütün nəslini qatı xain kimi təqdim edir. O, qızı Cada ilə evlənən Həsən ibn Əlinin (661) dövründə Kufədə vəfat edir. Onun Məhəmməd adlı bir oğlu da var idi.