Ağac Ana

Ağac Anatürk mifologiyasında ağac ilahə. Fərqli dillərdə Ağaç (Ağaş, Ağas, Yağaç, Yığaç, Cığaç, Eves) Ana olaraq da bilinər. Monqolcada Mod ve Modun (Modon) Eçe olaraq deyilər. Yerlə göyü bir-birinə bağlayan həyat ağacı Uluqayını (Baytereki) qoruyar. Bəzi türk tayfaları ağacdan törəndiklərinə inanarlar. Məsələn, bir boyun adı olan Qıpçaq sözü, "Ağac qovuğu" deməkdir. Qıpçağı anası, bir adanın ortasında olan ağacın qovuğunda doğmuşdur. Qıpçaqlar da onun nəslindən törənmişlər. Əslində ağac qovuğunun içərisində iştirak edən qadın torların sonrakı əsrlərdə, əfsanəni daha həqiqi bir hala gətirmək üçün yaradıldığı aydın olmaqdadır. Daha köhnə dövrlərdə birbaşa ağacdan doğma şəklində bir anlayışın var olduğu rahatlıqla deyilə bilər və buradakı ağac da əslində adi bir ağac olmayıb, uluqayındır. Çünki o, bütün həyatı və doğurganlığı işarələməkdədir. Bir bənzətmə edildiyində Oğuz Xanın ilk arvadının da Ağac Ana anlayışıyla əlaqəli olduğu görülə bilər. Oğuz Xanın tapdığı bu qız da bir ağacın ortasında oturarkən doğur. Və daha sonra doğduğu üç oğulundan törəyən Üçoxlar adı verilən türk tayfalarının anası olaraq qəbul edilir. Ağac, nəcabəti da ifadə edir. Türk mədəniyyətində böyük və qovuğu olan ağaclara hörmət edilər, hətta bu cür ağaclardan qorxardılar, içində Al Anasının (və ya Ağac Ananın) yaşadığına inanılırdı. Ağac Ananın diqqətə çarpan bir şəkildə Ağac Atadan ayıran ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti, içində yaşayan dişi bir aktivin və ya qadının tapılmasıdır.

Tükəl[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tükel türk xalq inancında ağac övladı, ağacdan doğulduğuna inanılan adam, ağacın içindən çıxan deməkdir. Söz; tikilmək, tam olma və bütünlük ifadə edər.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Ağ / Ak) kökündən törənmişdir. Müxtəlif növləri olan odunu olan bitki. Ağmaq (yuxarı çıxmaq) hərəkətiylə əlaqəlidir. Uzanma mənası daşıyır. Bu məzmunda göyə doğru olmağı bildirir. Ağacın müqəddəsliyi belinin göyə doğru yüksəməsindən qaynaqlanır.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]