Ağgöz dalğıc

Ağgöz qaraördək (lat. Aythya nyroca) — qaraördək cinsinə aid quş növü.

Ağgöz qaraördək
Ferruginous Pochard Aythya nyroca Male by Dr. Raju Kasambe DSCN2746 (12).jpg
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Amorphea
Ranqsız:
Obazoa
Ranqsız:
Opisthokonta
Ranqsız:
Holozoa
Ranqsız:
Filozoa
Aləm:
Heyvanlar
Yarımaləm:
Eumetazoylar
Klad:
ParaHoxozoa
Klad:
İkitərəflisimmetriyalılar
Klad:
Nephrozoa
Tipüstü:
Sonağızlılar
Tip:
Xordalılar
Sinif:
Quşlar
İnfrasinif:
Yenidamaqlılar
Klad:
Pangalloanserae
Dəstəüstü:
Galloanserae
Klad:
Odontoanserae
Klad:
Anserimorphae
Dəstə:
Qazkimilər
Yarımdəstə:
Anseres
Fəsiləüstü:
Anatoidea
Fəsilə:
Ördəklər
Yarımfəsilə:
Əsl ördəklər
Triba:
Aythyini
Cins:
Qaraördək
???:
Ağgöz qaraördək
Beynəlxalq elmi adı

Statusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nadirdir.

Kateqoriyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

(VU). Antropogen təsirlərə həssasdır. Yeni qorunma tədbirləri görülməsə, mənfi təsirlərdən təhlükəli vəziyyətə (ЕN) düşə bilər.

Qısa təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ortaboylu ördəkdir (600-800 q). Erkəyinin ümumi rəngi qonur-qəhvəyidir, amma bel tərəfi nisbətən tünd rənglidir. Qanadlarının üzərində ağ “aynacığı” var. Gözləri ağımtıldir. Dişisinin rəngi solğundur.

Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avropa, Asiya və Şimal-Qərbi Afrikada yayılıb [3][4][5]. Azərbaycanda düzənlik rayonlarda yayılıb [6][7][8]. Xəzərin sahil zolağında və daxili su hövzələrində (Kələdəhnə, Cil, Qarasu, Şilyan, Sor-Sor və s.) göllərin qurudulması nəticəsində yayıldığı sahələr xeyli azalıb.

Yaşayış yeri və həyat tərzi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sahil və su bitkiləri ilə zəngin olan su hövzələrində məskunlaşır. Qamış cəngəlliyini xoşlayır [9][10]. Qışda gündüzlər göllərin və körfəzlərin açıq akvatoriyalarında olur, axşam hava qaralandan səhər alaqaranlıq vaxta qədər isə dayaz subasar sahələrdə yemlənir [11]. Azərbaycanda qışlayan, ötüb keçən və reproduktiv populyasiyaları olur. Nəsil verən populyasiyası dərin su və qamış cəngəlliyi olan körfəzlərə və göllərə çəkilir. May ayında suya yıxılmış quru qamış topası üzərində yuva tikir, onun içərisinə çoxlu lələk döşəyir, 7-8 yumurta verir, axırıncı yumurtadan sonra 25-27 gün kürt yatır. Cücələri hələ kontur lələkləri çıxmazdan əvvəl suda üzür, amma uça bilməsi iki aylıq olanda başlayır [12][13][14]. Bitkiyeyən ördəkdir, ən çox qamış toxumunu xoşlayır [15].

Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Uzun illər ov quşu kimi təqib edilməsi, nəsilvermə biotopunun deqradasiyası, düzənlik rayonlarda təbii göllərin çoxunun qurudulması.

Əhali üçün əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elmi və estetik əhəmiyyəti var.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ovlanması qadağandır. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan, Abşeron, Ağgöl Milli Parkları və su-bataqlıq sahələrində yasaqlıqlar təşkil edilmişdir. Ramsar, Bern, Bonn konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yuva sahələri təbii abidə statusu ilə qorunmalı, növün vəziyyəti əhaliyə izah olunmalı. Yenikənd su bazasına və Sarısu göllər sisteminə qoruq statusunun verilməsi.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
  2. ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
  3. ↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 114-115;
  4. ↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том IV, с. 488-494;
  5. ↑ Исаков Ю.А., Воробьев К.А. Обзор зимовок и пролета птиц на Южном Каспии // Тр. Всесоюзн. орнитол. Заповедника Гасан-Кули, вып. 1, 1940, с. 67-68;
  6. ↑ Əbdürrəhmanov Y.Ə., Mustafayev Q.T. (red.). Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Еlm”, 1977, s. 125-126;
  7. ↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 114-115;
  8. ↑ Talıbov T.H. Ağgöz qaraördək–Aythya nyroca Guld. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı. I cild, Naxçıvan, “Əcəmi”, 2006, s. 79-80;
  9. ↑ Babayev İ.R. Kürətrafı göllərin ornitofaunası // Kürətrafı göllərin biologiyası. Bakı, “Elm”, 2001, s. 280-287;
  10. ↑ Əbdürrəhmanov Y.Ə., Mustafayev Q.T. (red.). Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Еlm”, 1977, s. 125-126;
  11. ↑ Əbdürrəhmanov Y.Ə., Mustafayev Q.T. (red.). Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Еlm”, 1977, s. 125-126;
  12. ↑ Əbdürrəhmanov Y.Ə., Mustafayev Q.T. (red.). Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Еlm”, 1977, s. 125-126;
  13. ↑ Babayev İ.R. Kürətrafı göllərin ornitofaunası // Kürətrafı göllərin biologiyası. Bakı, “Elm”, 2001, s. 280-287;
  14. ↑ Исаков Ю.А., Воробьев К.А. Обзор зимовок и пролета птиц на Южном Каспии // Тр. Всесоюзн. орнитол. Заповедника Гасан-Кули, вып. 1, 1940, с. 67-68;
  15. ↑ Радде Г. Орнитологическая фауна Кавказа. Тифлис, изд-во Кавказского музея, 1884, с. 366;

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;
  2. Бабаев И.Р. Размещение и численность редких видов водно-болотных птиц на прибрежной полосе Азербайджанского сектора Каспия // IV международная конференция “Биологическое разнообразие Кавказа” посвященная 60-летию со дня рождения заслуженного деятеля науки РФ, академика РЭА, профессора Абдуррахманова Г.М. Махачкала, 2002, с. 72-74;
  3. Babayev İ.R., Abbasov A.N. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda sudaüzən quşların qışlamada sayı, yayılması və onlara təsir edən amillər // Zoologiya İnstitutunun əsərləri, XXVIII cild // məqalələr toplusu. Bakı, “Elm”, 2006, s. 123-131;
  4. Babayev İ.R. Xəzər dənizinin Сənub-Şərqi Şirvan düzünə həmsərhəd hissəsində qışda sudaüzən quşların növ tərkibi, sayı, yayılması və onlara təsir edən amillər // Azərbaycan Zooloqlar Cəmiyyətinin əsərləri. I cild. Bakı, “Elm”, 2008, s. 601-606;
  5. Babayev İ.R. Xəzərin Abşeron-Qobustan sahil zolağında qışda sudaüzən quşların əsas toplantı yerləri, sayı və onlara təsir edən amillər // Azərbaycan Zooloqlar Cəmiyətinin əsərləri. I cild // məqalələr toplusu. Bakı, “Elm”, 2010, s. 816-824;
  6. Верещагин Н.К., Зимовки и промысел водоплавающей птицы в Азербайджане // Труды Института Зоологии. Баку, 1950, том XIV, c. 123-213;
  7. Виноградов В.В. Биологические ресурсы водно-болотных охотничьих угодий Мильской степи, их производительность и перспективы хозяйственного использования // Труды Заповедников Азербайджана. вып. 2. М.Л., 1967, с. 72-74;
  8. Туаев Д.Г., Гурбанов Н.И. К количественной характеристике гнездящихся гусеобразных в Азербайджане // Современное состояние ресурсов водоплавающих птиц (Тезисы Всесоюзного семинара, 1984). Москва, 1984, с. 98-100;
  9. Babayev İ.R. Şəxsi gündəliyindən.
  10. Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]