Ağsaçlı

Ağsaçlı — türk xalq mədəniyyətində qoca qadın, bir bölgənin tanınmış ən yaşlı qadını. Müxtəlif Türk dillərində Aksaşlı, Ağşaşlı, Akçaçtı olaraq deyilər. "Göksaçlı" təbiri də istifadə edilər. Yaxşı xüsusiyyətlərə malikdir. Əksəriyyətlə bu dünyada kimsəsiz və təkdir. Yolda qalmış, evindən uzaq qəhrəmanlar daim, təsadüfən belə bir nənənin evinə sığınar və orada qonaq olarlar. Bəzən də Ağsaçlı, otalar (dərmanlar) hazırlayaraq igidin yaralarını yaxşılaşdırar. Etdiyi dualar həmişə qəbul olar. Təsvir edilərkən "gümüş saçlı" məcazi də istifadə olunur. Məsələn Soqotoh dastanında Sabıya Bay ToyunSabıya Bay Xotun adlı bir ər-arvaddan bəhs edilər.

"Ağsaçlı qarı" və ya yalnız "Qarı" da yenə bənzər bir məna ifadə edir. Türk xalq mədəniyyətində müdrik qadın deməkdir. Göyə çıxıb tilsimlər edər. Bəzən pis xüsusiyyətlər daşıyar və insanları əsir edib yeraltında zəncirlərlə bağlar. Hər şeyi bilmə və gizli elmlərə sahib olma xüsusiyyəti istər xəyirli, istər şərli olsun davam edir. Büyülü dərmanlar edər. Tilsimlər hazırlayır. Bu xüsusiyyətləriylə doğruluğa xidmət edən "qoca/xoca" anlayışının tam tərsi xüsusiyyətlərə malikdir. Küp Arvadı adı verilən bir qadın küplere yaşayır və ya sırğa girərək itər. Küp ana bətnini və torpağı simvolizə edir. Bu, urartuların küp məzarları ağıla gəlir. Ağsaçlı karılar bahşılara görünüb ona baraban verir və şamanlık etməyə başlayır. Bu qadın, doğum edən hamilələrə də kömək edər. Ağ saçlı bu qadın qış mövsümünün simvoludur. Yeddi çayın kənarındakı, yeddi dağın gerisində yeddi tilsimi içində oturub "Öt Kirmenini" (Zaman Eğirmenini) çevirər. O kirmeni döndürdükçe vaxt axıb gedər. Qarı sözü xalq dilindəki arqo istifadənin əksinə ənənəvi ədəbiyyatda yetkinlik bildirən müsbət mənalar ehtiva edər. Yaşlı deməkdir. Yaşlanmaq, ağlaşmaq, saçları ağarmaq mənası vardır. Qarıma feli də yaşlanmaq mənasını bildirir.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]