Abel mükafatı

Abel mükafatı— bir və ya bir neçə məşhur riyaziyyatçıya Norveç dövləti tərəfindən illik təqdim olunan beynəlxalq mükafatdır.[1]

Abel mükafatı
Abel Prize
Ölkə Norveç
Tip elmi mükafat[d]
Kimə verilir Riyaziyyat sahəsində məşhur elmi işlərinə görə
Təltif edir Norveç dövləti
Statistika
Təsis tarixi 2003
İlk təltif
  • 2003
abelprize.no
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mükafat 2001-ci ildə Norveç dövləti tərəfindən məşhur Norveç riyaziyyatçısı Nils Abelin şərəfinə adlandırılıb. Abel mükafatı tez-tez riyaziyyatçıların "Nobel mükafatı" kimi təsvir olunur.[2][3][4][5] Mükafatı qazananlara 6 milyon Norveç kronu (təxminən 1 milyon ABŞ dolları) məbləğində pul mükafatı da verilir.[6]

Mükafat rəhbərliyi həmçinin Norveç Riyaziyyat Cəmiyyəti tərəfindən idarə olunan Abel simpoziumunu yaradıb.[7] Mükafatın təqdimetmə mərasimi 1947 və 1989-ci illər arasında Nobel sülh mükafatının təqdim olunduğu Norveçin Oslo Universitetinin Hüquq Fakültəsinin Atriumunda keçirilir.[8]

Abel mükafatının yaradılması Alfred Nobelin illik mükafatlandırma üzrə planlarına riyazıyyatın daxil olmamasını öyrəndikdən sonra 1899-cu ildə Sofus Li tərəfindən ilk dəfə olaraq təklif olunub. Linin ölümü mükafatın yaradılmasında fasilənin yaranması ilə nəticələnib. 1902-ci ildə mükafatı yaratmaq üçün II Oskar cəhd etsə də, üç il sonra İsveç-Norveç arasında ittifaqın parçalanmasınadək olan əngəllərə görə uğursuz olub.

Laureatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]


Hər ilin qaliblərinin, onların vətəndaşlığının, universitetlərinin və əsas işlərinin siyahısı
İl Laureat(lar) Vətəndaşlıq Universitet Əsas rolu İst.
2003 Jan-Pyer Serr Fransa Fransız Kollec de Frans "riyaziyyatın bir çox hissələrinin o cümlədən topologiya, cəbri həndəsə, ədədlər nəzəriyyəsinin müasir formasının formalaşmasında əsas rolu oynadığına görə" [9]
2004 Maykl Fresis;
İsador Zinger 		Böyük Britaniya Britaniyalı
ABŞ Amerikalı 		Edinburq Universiteti;
Massaçusets Texnologiya İnstitutu 		"Nəzəri fizika və riyaziyyat arasında yeni körpü yaratmaqda olan rola və topologiya, həndəsə və riyazi analiz arasında birlikdə yaradılan Ati-Singer teoreminin kəşfi və sübutuna görə" [10]
2005 Piter Laks ABŞ Amerikalı Fizika-riyaziyyat elmləri institutu kurantı "diferensial tənliklər nəzəriyyəsi tətbiqi və onların həlli yolları hesablanması nəzəriyyəsinə xidmətlərinə görə" [11]
2006 Lennart Karleson İsveç İsveçli[12] Kral Texnologiya İnstitutu "dinamik sistemlər nəzəriyyəsi və harmonik analiz üçün dərin və səmərəli xidmətlərinə görə " [13]
2007 Srinivasa Varadhan Hindistan Hisdistanlı
ABŞ Amerikalı [14] 		Fizika-riyaziyyat elmləri institutu kurantı "xüsusilə böyük yayınma nəzəriyyəsinin yaradılması üçün və ehtimal nəzəriyyəsinə əsas töhfələrinə görə" [15]
2008 Con Griggs Tompson;
Jak Tits 		ABŞ Amerikalı;
Belçika Belçikalı
Fransa Frasız[16] 		Florida Universiteti;
Kollec de Frans 		"Xüsusilə müasir qrup nəzəriyyəsinin formalaşdırılmasında və cəbrdə öz dərin xidmətlərinə görə" [17]
2009 Mixail Leonidoviç Gromov Rusiya Rusiyalı
Fransa Fransız[18] 		Ali elmi tədqiqatlar institutu
Fizika-riyaziyyat elmləri institutu kurantı 		"həndəsəyə inqilabi töhfələrinə görə" [19]
2010 Con Torrens Teyt ABŞ Amerikalı Ostin Texas Universiteti "Ədədlər nəzəriyyəsində böyük və uzunmüddətli təsirinə görə" [20]
2011 Con Milnor ABŞ Amerikalı[21] Stoni-Bruk Univeristeti "Topologiya, həndəsə və cəbrdəki ilk kəşfləri üçün" [22]
2012 Endre Semeredi Macarıstan Macar
ABŞ Amerikalı[23] 		Riyaziyyat üzrə Alfred Reni Universiteti
and Rutgers Universiteti 		"Additiv ədədlər nəzəriyyəsi və erqodik nəzəriyyəsinə töhfələrinin əsaslı və uzunmüddətli tanınması və diskret riyaziyyat və nəzəri kompüter elminə fundamental töhfələrinə görə" [24]
2013 Pier Delin Belçika Belçikalı Perspektiv tədqiqatlar institutu "təsvir nəzəriyyəsi, ədədlər nəzəriyyəsi və onlarla əlaqədar sahələrdə transformasiya təsiri və cəbri həndəsə üzrə səmərəli xidmətlərinə görə" [25]
2014 Yakov Sinay Rusiya Rusiyalı
ABŞ Amerikalı 		Nəzəri Fizika üzrə Landau İnstitutu
and Prinston Universiteti 		"dinamik sistemlər, erqodik nəzəriyyə və riyazi fizika üzrə fundamental töhfələrə görə" [26]
2015 Con Neş ;
Luis Nirenberq 		ABŞ Amerikalı;
Kanada ABŞ Kanadalı/Amerikalı 		Prinston Universiteti
Fizika-riyaziyyat elmləri institutu kurantı 		"qeyri-xətti diferensial tənliklər nəzəriyyəsinə parlaq səmərəli xidmətlərinə və onun həndəsi təhlilinə tətbiqlərinə görə " [27]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Statutter for Holbergprisen". 2018-12-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-04-02.
  2. ↑ Dreifus, Claudia. "From Budapest to Los Alamos, a Life in Mathematics". The New York Times. 29 Mart 2005. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-04-02.
  3. ↑ Cipra, Barry. "Russian Mathematician Wins Abel Prize". ScienceNOW. 26 Mart 2009. 2009-03-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015. (#invalid_param_val)
  4. ↑ "Geometer wins maths 'Nobel'". Nature Publishing Group. 26 Mart 2009. 2019-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  5. ↑ Foderaro, Lisa W. "In N.Y.U.'s Tally of Abel Prizes for Mathematics, Gromov Makes Three". The New York Times. 31 May 2009. 4 November 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  6. ↑ "The Abel Prize". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2015-04-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  7. ↑ "Main Page". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2012-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  8. ↑ "University of Oslo". Oslo Opera House. 2018-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  9. ↑ "The Abel Prize Laureate 2003". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  10. ↑ "The Abel Prize Laureate 2004". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  11. ↑ "The Abel Prize Laureate 2005". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  12. ↑ "Swedish mathematician receives the Abel Prize". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  13. ↑ "The Abel Prize Laureate 2006". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  14. ↑ "Fields Institute – Thematic Program on Dynamic and Transport in Disordered Systems". Fields Institute for Research in Mathematical Sciences. 2013-05-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  15. ↑ "The Abel Prize Laureate 2007". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  16. ↑ "Abel Prize Ceremony 2008". The Royal Norwegian Embassy in Seoul. 2013-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  17. ↑ "The Abel Prize Laureate 2008". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  18. ↑ "Russian-French mathematician receives the Abel Prize". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-06-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  19. ↑ "The Abel Prize Laureate 2009". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  20. ↑ "The Abel Prize Laureate 2010". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  21. ↑ "Dimension-Cruncher: Exotic Spheres Earn Mathematician John Milnor an Abel Prize". Scientific American. 2012-10-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  22. ↑ "The Abel Prize Laureate 2011". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  23. ↑ "Hungarian-American Endre Szemerédi named Abel Prize winner". The Norwegian Academy of Science and Letters. 2012-08-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  24. ↑ "The Abel Prize Laureate 2012". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2012-09-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  25. ↑ "The Abel Prize Laureate 2013". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2013-05-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  26. ↑ "The Abel Prize Laureate 2014". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2014-03-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.
  27. ↑ "The Abel Prize Laureate 2015". Elm və Ədəbiyyat üzrə Norveç Akademiyası. 2019-06-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 aprel 2015.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Abel mükafatı ilə əlaqəli mediafayllar var.