Con Neş

Con Neş (ing. John Forbes Nash; 13 iyun 1928[2][3][…], Blufayld[d], Qərbi Virciniya – 23 may 2015[4][2][…], Monroe qəsəbəsi[d], Nyu-Cersi[10]) — amerikalı riyaziyyatçı və iqtisadçı. Oyunlar nəzəriyyəsindəki tədqiqatlarına görə 1994-cü ildə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını Reynhard Zelten və Con Xarsani ilə bölüşmüşdür. Eyni zamanda diferensial həndəsə və qismi diferensial tənliklər sahələrindəki tədqiqatları ilə də tanınır. Nəzəriyyələri bazar iqtisadiyyatı, hesablama, təkamül biologiyası, süni intellekt, mühasibat, siyasət və hərbi nəzəriyyələrdə istifadə olunur.

Con Neş
ing. John Forbes Nash
Doğum tarixi 13 iyun 1928(1928-06-13)[2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 23 may 2015(2015-05-23)[4][2][…] (86 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi avtomobil qəzası[d][11]
Həyat yoldaşları
  • Alisia Naş[d] (2001–2015),
  • Alisia Naş[d] (1957–1963)
Elm sahələri oyunlar nəzəriyyəsi[1], differensial həndəsə[d], riyaziyyat[1], iqtisadiyyat[1]
Elmi dərəcələri
İş yerləri
Təhsili
Tanınır Oyunlar nəzəriyyəsi
Üzvlüyü
Mükafatları Nobel mükafatı 1994 İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Con Neş bakalavr və magistr təhsilini Karnegi Texnologiya İnstitutunda (indiki Karnegi Mellon Universiteti) tamamladıqdan sonra doktorluq dərəcəsinə yüksəlmək üçün Prinston Universitetinə getdi. 21 yaşında hazırladığı doktorluq dissertasiyası olan Oyunlar nəzəriyyəsi uzun illər sonra, 1994-cü ildə ona İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını qazandırmışdı. Con Neş Con fon Neymanın kəşfi olan Oyunlar nəzəriyyəsindəki problemləri həll edib, onu istifadəyə yararlı hala gətirdi. Con Neş 30 yaşına qədər parlaq düşüncələri və gözə gəlimli şəxsiyyətinə görə sürətlə yüksələrək riyaziyyat toplumunun qabaqcıl şəxslərindən biri oldu. Massaçusets Texnologiya İnstitutunda professor olaraq işləməyə başlayarkən Alisa Lerdi ilə tanış oldu. Lerdi həmin vaxt hələ fizika tələbəsi idi. Con Neşin şizofreniya problemləri başlamazdan əvvəl cütlüyün bir oğlu oldu. Con Neş həmçinin Soyuq müharibə dövründə ABŞ ordusunda gizli şifrələrin açılmasında iştirak etmişdi.

Xəstəliyinin ilk göstəriciləri 1958-ci ildə özünü büruzə verməyə başladı. Otaq yoldaşı olmamasına baxmayaraq ətrafındakılara otaq yoldaşı haqqında danışaraq onları qorxutmuş və otaq yoldaşı ilə xəyali söhbətləri onun şizofreniyadan əziyyət çəkdiyini ortaya çıxartmışdı.[12][13][14] Daha sonra səy göstərərək bu xəstəliyin öhdəsindən gəlmişdi.

Alisa Lerdi və Con Neş cütlüyü 1963-cü ildə boşandı və 1970-ci ildə yenidən barışdılar. Tez-tez araları dəyib yenidən barışan cütlük özləri haqqında "bir dam altındakı iki yad" bənzətməsini etmişdi. Con Neş 1994-cü ildə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görüldükdən cütlük yenidən barışdı və 1 iyun 2001-ci ildə yenidən evləndilər.

Con Neş 1945–1996-cı illərdə 23 elmi tədqiqat nəşr etdirdi, həmçinin "Oyunlar haqqında esselər" (1996) və "Con Neşin əsas özəlliyi" adlı kitablar yazdı. Bundan əlavə "Hex" və "So Long Sucker" adlı iki məşhur oyunun müəlliflərindən biridir. Con Neş Prinstonda riyaziyyatla bağlı tədqiqatlar aparırdı.

Onun həyatı haqqında "Ağıl oyunları" (ing. A Beautiful Mind) filmi çəkilmişdir.

Con Neşin 23 rəqəmi ilə bağlı inancı vardı. Belə ki, o, cəmi 23 məqalə nəşr etdirmişdi.

Con Neş 21 avqust 2009-cu ildə ürək tutması keçirdi. Dörd gün xəstəxanada yatdıqdan sonra özünə gəldi və evinə qayıtdı.

23 may 2015-ci ildə öz həyat yoldaşı ilə avtomobil qəzasının nəticəsində vəfat etmişdir.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
  3. ↑ 1 2 John F. Nash // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  4. ↑ 1 2 John Nash Dead: 'A Beautiful Mind' Mathematician Killed In Car Accident. // HuffPost Nyu-York: 2015.
  5. ↑ 1 2 https://www.princeton.edu/news/2015/05/27/tragic-meaningful-life-legendary-princeton-mathematician-john-nash-dies.
  6. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  7. ↑ 1 2 http://www.ams.org/fellows_by_year.cgi?year=2013.
  8. ↑ 1 2 http://www.ams.org/news?news_id=1680.
  9. ↑ 1 2 https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam.
  10. ↑ 1 2 Famed 'A Beautiful Mind' mathematician John Nash, wife, killed in N.J. Turnpike crash (ing.). Jersey City.
  11. ↑ https://qz.com/411383/princeton-mathematician-john-nash-and-his-wife-alicia-are-killed-in-a-car-accident/.
  12. ↑ "Oscar race scrutinizes movies based on true stories" Arxivləşdirilib 2010-05-27 at the Wayback Machine. USA Today. March 6, 2002. Retrieved January 22, 2008.
  13. ↑ "List of Oscar Winners" Arxivləşdirilib 2011-01-06 at the Wayback Machine. USA Today. March 25, 2002. Retrieved August 30, 2008.
  14. ↑ Yuhas, Daisy. "Throughout History, Defining Schizophrenia Has Remained A Challenge (Timeline)" Arxivləşdirilib 2013-04-13 at the Wayback Machine. Scientific american Mind (March 2013). Retrieved March 2, 2013.