Al Kapone

Al Kapon, tam adı Alfons Qabriel "Böyük Al" Kapone (it. Alphonso Gabriel "Great Al" Capone; 17 yanvar 1899[1][2][…], Bruklin, Nyu-York ştatı – 25 yanvar 1947[1][2][…]) — Amerika Birləşmiş Ştatlarında 1930-cu illərdə fəaliyyət göstərmiş məşhur mafiya rəhbəri. Yeddi il Çikaqo Outfit klanına rəhbərlik etmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatları iqtisadiyyatının çətin günlər yaşadığı 1930-cu illərdə güc qazanmağa başlamış, ən əsası içkilərə qoyulan qadağalardan məharətlə istifadə yayınmış, bununla öz maddi imkanını dəfələrlə artırmışdır.

Al Kapon
ing. Al Capone
Al Kapon
Al Kapon
Doğum tarixi 17 yanvar 1899(1899-01-17)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 yanvar 1947(1947-01-25)[1][2][…] (48 yaşında)
Vəfat səbəbi ürək tutması[d]
Fəaliyyəti Mafiya rəhbəri
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Al Kapone 17 yanvar 1899-cu ildə Nyu-Yorkun Bruklin məhəlləsində anadan olub. Onun valideynləri — atası Qabriel Kapone (12 dekabr 1864 – 14 noyabr 1920) və anası Teresina (28 dekabr 1867 – 29 noyabr 1952) İtaliya köçkünləri idi. Onun atası, Qabriel, Neapol ətrafındakı Kastellammare-di-Stabia şəhərində bərbər, anası Teresina isə dərzi idi.

Qabriel və Teresinanın doqquz uşaqları var idi: Alfons, Ceyms, Rafael, Salvatore, Con, Albert, Metyu, Roza və Mafalda. Kapone ailəsi 1893-cü ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarına, Nyu-Yorkun Bruklin məhəlləsinə köçür və Qabriel Kapone bərbər dükanı açır. Alfonsun 11 yaşı olanda ailə yenidən köçərək Bruklinin başqa bir hissəsində məskunlaşır.

Erkən həyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1899-cu ildə Nyu-Yorkun Bruklin şəhərində mühacir ailəsində anadan olan Al Kapone 6-cı sinifdən sonra (14 yaşında) müəllimi vurduqdan sonra məktəbi tərk etdi və bir küçə dəstəyə qoşuldu[3]. Conni Torrio bu küçə dəstəsinin lideri idi və digər üzvlər arasında sonradan öz şöhrətini qazanacaq Lucky Luciano da var idi. Torrio tezliklə "Big Jim" Kolosimonun[4] zorakılıqla məhv edilməsi ilə dəstəyə tam rəhbərlik etməyə başladı və Kapone onun etibarlı sağ əli kimi təcrübə qazandı.

Cənubi Brooklyn "Rippers" və "Forty Thieves Juniors"-da xidmət etdiyi müddətdə müxtəlif qeyri-adi işlərdə çalışırdı: bunların arasında şirniyyat dükanında satıcı, boulinq meydançasında pinboy[5], silah-sursat zavodunda fəhlə və kitab cildxanasında kağızın kəsicisi kimi. "Brooklyn Rippers" və "Forty Thieves" uşaq dəstələri o vaxt Nyu Yorkda cox yayılmış vandalizm və xırda cinayətlərlə tanınan cinayətkar yeniyetmə uşaqlardan ibarət dəstələr idi[3].

Təxminən 1920-ci ildə "centlmen qanqster"[4] Conni Torrionun (həm də onun ömürlük müəllimi olacaq) tərəfindən idarə olunan "Five Points" dəstəsi ilə əlaqəli olan "James Street Boys" dəstəsinin üzvü oldu.

Burada Colosimo dəstəsində nüfuzlu şəxs oldu. ABŞ Konstitusiyasına on səkkizinci düzəlişin qüvvəyə minməsi, qeyri-qanuni pivə və içkilərin hazırlanması, distillə edilməsi və paylanması nəticəsində yaranan reketlər "inkişaf sənayeləri" kimi qəbul edilirdi. Al Kapone tərəfindən dəstəklənən Torrio fürsətlərdən tam yararlanmaq niyyətində idi. Kütlə, həmçinin təmizləmə və boyama sahəsində qanuni bizneslərdə maraqlarını inkişaf etdirdi və qəbuledici dövlət məmurları, həmkarlar ittifaqları və işçilərin birlikləri ilə təsirini artırdı[6].

Al Kapone tərəfindən dəstəklənən Torrio fürsətlərdən tam yararlanmaq niyyətində idi. Mafiya həmçinin təmizləmə və boyama sahəsində qanuni biznesdə maraqlarını inkişaf etdirdi və qəbuledici dövlət məmurları, həmkarlar ittifaqları və işçilərin birlikləri ilə təsirini artırdı[6].

Capone 21 yaşına çatmazdan əvvəl bir neçə zorakılıq hadisəsində iştirak edib.

Gənclik zamanı Harvard Inn mehmanxanasında, Frank Qaluççio adlı bir gəncin bacısına kobud bir şərh verdikdən sonra o, Kaponeni bıçaqla və ya ülgüclə sol yanağına vurdu və sonradan "Scarface"[7] ləqəbini aldı. Daha sonra Kapone, uduşlarını qarət edərkən, məhəllədəki kreps[8] oyununun qalibini güllələyib. Polis tərəfindən sorğu-sual edilməsinə baxmayaraq, heç kim qətlin şahidi olmadığı üçün Kapone sərbəst buraxılıb. Başqa bir hadisədə Kapone rəqib "White Hand" (en. "Ağ Əl") dəstəsinin üzvünə vəhşicəsinə hücum edib. "White Hand" dəstəsinin liderləri qisas alacağına söz verdikləri üçün Franki Yale Kaponeni onun həyat yoldaşını və balaca uşağını Conni Torrioya işləmək üçün Çikaqoya göndərdi[3].

Mafiya başçısı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Torrio 1909-cu ildə Nyu Yorkdan Çikaqoya köçmüşdü ki, Çikaqo cinayətkarı "Big Jim" Kolosimo rəhbərliyi altında böyük fahişəxana biznesini idarə etməyə kömək etdi. 1919-cu ildə Capone şəhərə gəldikdən qısa müddət sonra, Conni Torrionun hakimiyyətinə yol açmaq üçün 1920-ci ildə "Big Jim" Kolosimo ya Yale və ya Kaponenin özü tərəfindən öldürüldü.

1924-cü ildə Torrio və Kapone Yaleni və digər tərəfdaşlarını mafia lideri Dion O'Bannionu gül dükanında öldürmək üçün cəlb etdilər. O'Bannion'un tərəfdaşları isə Himi Weiss və George ("Bugs")[4] Moran 1925-ci ilin əvvəlində Torrionu öldürmək cəhdlərində uğursuz oldular.

Torrio həbsxanadan sonra İtaliyaya təqaüdə çıxdı və Kapone Çikaqonun cinayət çarı oldu: qumar, fahişəlik və reket ilə məşğul oldu və rəqiblərin dəstələri vuraraq öz ərazilərini genişləndirdi.

1926-cı ildə Kapone və onun adamları digər rəqiblərinə hücum edərkən təsadüfən MakSviqqini öldürdükdən sonra üç ay gizləndi. Həmin axşam MakSviqqin küçədə güllələnərkən iki onun uşaqlıq dostu və digər cinayətkarlarla içki içmişdi. Kapone yenə cəzalandırılmadı[3].

Caponenin sərvəti 1927-ci ildə 100 milyon dollara yaxın qiymətləndirilirdi. Qan tökmələrin ən bədnam hadisəsi 14 fevral 1929-cu ildə Çikaqonun Şimal tərəfindəki qarajda "Bugs"[4] Moran dəstəsinin yeddi üzvünün pulemyotla vurulduğu Müqəddəs Valentin Günü qırğını[9] idi[3].

Həmçinin 1929-cu ildə Capone, Filadelfiya teatrının qarşısında tapançanı gizlətdiyi üçün həbs edildi və bir neçə gün sonra bir il həbs cəzasına məhkum edildi. Holmesburg County həbsxanasında ona qarşi məhbus yoldaşlarının ölüm təhdidlərindən sonra o, Filadelfiyanın Şərqi Dövlət Penitensiarına[10] köçürüldü və 1930-cu ildə yaxşı davranışı üçün erkən azadlığa buraxılmazdan əvvəl təxminən səkkiz ay galdı.

Həbs və ölüm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

17 oktyabr 1931-ci ildə qanqster Al Kapon vergidən yayınmaqda təqsirli bilinərək 1920–1930-cu illərin ən məşhur cinayətkarlarından birinin süqutundan xəbər verir. Daha sonra o, 11 il federal həbs cəzasına məhkum edildi və $50.000 cərimə edildi[11] bundan əlavə olaraq məhkəmə xərcləri üçün 7.692 ABŞ dolları, 215.000 ABŞ dolları üstəgəl geri vergilər üzrə faiz tutuldu[12].

1932-ci ilin mayında Atlanta cəzaçəkmə müəssisəsinə daxil oldu, lakin 1934-cü ilin avqustunda yeni Alkatraz həbsxanasına köçürüldü[3]. 1939-cu ilin noyabrında parezin ümumi pisləşməsindən (sifilisin gec mərhələsi) əziyyət çəkərək evə buraxıldı və Baltimor xəstəxanasına daxil oldu.

1939-cu ildə Alkatrazı tərk edəndə xəstəlik onun psixi və fiziki sağlamlığına ciddi təsir göstərmişdi. Həkimlər bildirdilər ki, Kapone 1939-cu ildə 12 yaşlı bir uşağın idrak proseslərinə malikdir. O, əslində ailəsi ilə birlikdə Floridadakı malikanəsində təqaüdə çıxdı və burada 1947-ci ildə 48 yaşında öldü ürək tutmasından öldü[3][12].

İşlədiyi digər cinayətlərə görə yaxalanması mümkün olmayan Al Kapone, vergidən yayınma ittihamı ilə 22 oktyabr 1931-ci ildə 11 il həbs cəzası aldı və Alkatraz həbsxanasına göndərildi. Həbsə düşdükdən sonra Çikaqo Outfit klanına rəhbərliyi Frenk Nittiyə təhvil verdi və 1941-ci ildə sifilisin ağır formasına yoluxaraq həbsdən çıxdıqdan sonra yenidən mafiya işlərinə qayıtmayaraq 1947-ci il yanvarın 25-də ölümünədək Floridada həyatının son illərini başa vurdu.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 https://web.archive.org/web/20150328210249/http://www.fbi.gov/about-us/history/famous-cases/al-capone/al-capone/ (ing.).
  2. ↑ 1 2 3 4 Al Capone // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Al Capone American gangster". Encyclopedia Britannica (ingilis). 6-08-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17-08-2024.
  4. ↑ 1 2 3 4 ləqəb
  5. ↑ Boulinq meydançasının kulis sahəsində keglilerin arxasında yerləşən, keglilerin lazımi yerlərə qoyan, yıxılan keglilerin çıxaran və topları boulinqçilərə qaytaran şəxs
  6. ↑ 1 2 "Al Capone". FBI. 15-06-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17-08-2024.
  7. ↑ Scarface — eng. üzündə çapıq. Kaponenin ləqəbi
  8. ↑ Kreps — oyunçuların bir cüt zər atmağın nəticəsinə mərc etdikləri zər oyunudur.
  9. ↑ ingiliscə "St. Valentine’s Day Massacre" kimi tanınır
  10. ↑ Philadelphia’s Eastern State Penitentiary
  11. ↑ "Al Capone goes to prison". History.com (ingilis). 24-10-2009. 9-07-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17-08-2024.
  12. ↑ 1 2 "Al Capone". The Mob Museum - National Museum of Organized Crime and Law Enforcement. 16-07-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19-0802924.