Ali Aaltonen

Aleksi "Ali" Aaltonen (2 avqust 1884[1], Yyamsa[d], Mərkəzi Finlandiya[1] – avqust 1918[1], Lahti[d][1])- Fin jurnalist və 1917-ci ilin noyabrından 1918-ci il yanvar ayının sonuna qədər Finlandiya Qırmızı Qaravullarının birinci ordu komandiri olmuş keçmiş Rusiya İmperator Ordusu leytenantı. O, Finlandiya vətəndaş müharibəsindən sonra, 1918-ci ilin mayında edam edilmişdir.

Ali Aaltonen
fin Ali (Aleksi) Aaltonen
Şəxsi məlumatlar
Ləqəbi Ali Aaltonen
Doğum adı Aleksi Aaltonen
Doğum tarixi 2 avqust 1884(1884-08-02)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi avqust 1918[1] (33 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi güllə yarası[d]
Vətəndaşlığı
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti Rusiya imperiyası
Rütbəsi Leytenant
Döyüşlər
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erkən illər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aaltonen Yyamsada kasıb torpaq işçisi ailəsində dünyaya gəlmişdir. 1897-ci ildə Aaltonen Yivyaskilyada ibtidai sinif müəlliməsinin hesabına orta məktəbə daxil olmuşdur. Aaltonen 1903-cü ildə orta təhsilini yarımçıq qoymuş və Rusiya Ordusuna yazılmışdır. 1904-05-ci illərdə o, rus-yapon müharibəsində leytenant olaraq xidmət etmiş və daha sonra 1905-ci il Rusiya inqilabının sosialist qrupları ilə birləşmişdi. İnqilab uğursuz olduqda Aaltonen Moskvada həbs edildi və hərbidən sürgün olundu. Sərbəst buraxıldıqdan sonra Aaltonen Finlandiyaya qayıtdı və Turku, Viborq və Kotkadakı işçi mətbuatında işləməyə başladı. Qəzet məqalələrinə əlavə olaraq, o, şeirlər və qısa hekayələr yazdı ancaq onlar heç vaxt kitab halında nəşr olunmadı. Çox nadir hallarda Aaltonen Ali Baba təxəllüsü ilə yazırdı.[2] O, həmçinin, Sosial Demokrat Partiyasının partiya rəsmisi olaraq işləmişdi.[3]

Finlandiya vətəndaş müharibəsində

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1917-ci ilin oktyabrında Aaltonen tezliklə Qırmızı Qaravullara çevriləcək olan İşçilərin Nizam Qaravullarının təşkilatlanmasında iştirak etmək üçün Helsinkidə idi. Noyabrdakı ümumi tətillərdən sonra o, Adolf Taymi rədd etdiyi üçün Nizam Qaravullarının baş komandanı seçilmişdi. Bu, onun Rusiyadakı hərbi təcrübəsinə görə idi.[4] 1918 yanvar ayının əvvəllərində Aaltonen Qırmızı Qaravullara silah almaq üçün Sankt-Petersburqa səyahət etdi. Ancaq o, burada içməyə başladı və Finlandiyadakı Qırmızıların onun harada olmasıyla bağlı heç bir məlumatı yox idi. 13 yanvar tarixində Qırmızı Qaravulların ümumi heyəti onun boş qalan vəzifəsini ən qısa zamanda doldurmağa qərar verdi. Aaltonen Sant Petersburqda bu qədər çox içməyinə baxmayaraq çox böyük miqdarda silah və hərbi sursatı bolşeviklərdən ala bilmişdi. Nəhayət o, 28 yanvarda Eero Haapalaynenlə əvəzlənildi. Bir gün əvvəl vətəndaş müharibəsi başlamışdı.[5]

Aaltonen indi ümumi heyətə gətirilmişdi. Rus polkovnik Mixail Sveçnikov ilə birlikdə o Qırmızı Qaravulların hərbi əməliyyat planını təşkil etdi. Bu plan 30 yanvarda hazırlandı və əsas hücum 10 gün sonra başladı.[6] Aaltonen Hyame cəbhəsi heyətində, Sveçnikov, Hüqo Salmela və Verner Lehtimyakinin komandanlığı altında xidmət etdiyi Tampereyə göndərildi. Mart ayının əvvəlində, Aaltonen və Sveçnikov Qırmızıların hücumu üçün başqa bir əməliyyat planı hazırladı. Hyame cəbhəsinin şimaldakı çöküşündən sonra, Aaltonen Tampere döyüşünün son günündə qəsəbəni tərk etdi. 5-6 aprel arasındalı gecədə Aaltonen düşmənin basqınından çıxmaq və Nyasiryarvi gölünün buzu üzərindən qaçmaq üçün qurulan birliyə rəhbərlik etdi.[7]

Tampere yaxınlığındakı bəzi toqquşmalardan sonra Aaltonen və onun adamları şərqə doğru yolları üzərində olan Qırmızılardan ibarət, sayı on minlərlə olan qaçqın karvanına qoşuldular. Aprelin sonunda onlar Lahti yaxınlığında yerləşən Nastola kəndindəki alman qoşunlarıyla yaxınlaşdılar. Aaltonen tutuldu və Hennela düşərgəsinə götürüldü. Burada o, 1918-ci ilin mayında polkovnik Hans Kalm tərəfindən güllələndi. O, minlərlə Qırmızı əskərin basdırıldığı kütləvi məzarlıqda dəfn edildi.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Smele J. D. Historical Dictionary of the Russian Civil Wars (ing.). Rowman & Littlefield, 2015. 1470 p. ISBN 978-1-4422-5281-3
  2. ↑ Smele, Jonathan D. Historical Dictionary of the Russian Civil Wars, 1916–1926. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. 2015. 83. ISBN 978-1442252806.
  3. ↑ "Aleksi (Ali) Aaltonen". Museo 24 (fin). 26 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
  4. ↑ 1 2 Rislakki, Jukka D. Neljä väkivallan kuukautta Jämsässä 1918. Jyväskylä: Gummerus. 2008. 19–21. ISBN 978-951-20748-6-0.
  5. ↑ Hautamäki, Kirsi. "Mannerheim saa tehtävän". University of Tampere (fin). 1997. 1 December 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
  6. ↑ "Kronologia: Tammikuu". Svinhufvud – Suomen itsenäisyyden vaiheet ja tekijät (fin). 2016. 22 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
  7. ↑ "Punaisten pakoretki 6.4. Näsijärven kautta". Punainen Pispala (fin). 23 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.