Alqoritmik ticarət, və ya Alqoritmik treydinq (ing. Algorithmic trading) — xüsusi alqoritmik təlimatlardan istifadə edərək böyük bir sifariş qiyməti və həcminin öz xüsusiyyətləri və alt sifarişlərin hər biri ilə bir neçə alt sifarişə bölündüyü zaman böyük bir sifarişin yerinə yetirilməsinin bir üsuludur. Müəyyən bir zamanda icra üçün bazara göndərilir. Bu cür alqoritmlər treyderlərin kotirovkaları daim izləməməsi və böyük bir əmri kiçik olanlara əl ilə ayırması lazım olmadığı üçün icad edilmişdir. Məşhur alqoritmlər "Percentage of Volume", "Pegged", "VWAP", "TWAP", "Implementation Shortfall", "Target Close" adlanır.
Alqoritmik ticarət qazanc əldə etmək deyil. Məqsəd böyük bir sifarişin yerinə yetirilmə xərclərini (əməliyyat dəyəri) azaltmaq, bazara təsirini minimuma endirmək (bazar təsiri) və uğursuzluq riskini azaltmaqdır.[1][2]
Avtomatlaşdırılmış ticarət sistemlərindən bəhs edərkən "alqoritmik ticarət" ifadəsi çox vaxt səhvən istifadə olunur.[3] Bu sistemlərin həqiqətən qazanc əldə etmək məqsədi var. Ticarət strategiyalarının mürəkkəb riyazi düsturlar və sürətli məlumatların işlənməsinə əsaslandığı "qara qutu ticarəti" robotları olaraq da bilinirlər.[4][5]
Alqoritmik ticarət, investisiya bankları, pensiya fondları və pay fondları tərəfindən geniş istifadə olunur. Bu institusional investorlar fəaliyyətlərində böyük həcmli sifarişlərlə işləyirlər və bu səbəbdən belə böyük sifarişləri tamamilə itki riski olmadan bazara yerləşdirə bilməzlər.
Alqoritmik ticarət proqram sistemlərinin meydana çıxmasından əvvəl institusional investorların treyderləri və ya bu cür investorlardan sifariş alan broker ticarətçiləri böyük sifarişləri əl ilə bölməli idilər.[6] Üçüncü tərəf icra şirkətlərinin iri investorların sifarişlərini qəbul etdikləri və öz təcrübələrinə əsaslanaraq icra etdikləri bir icra sənayesi belə mövcud idi[7].
2000-ci illərin ortalarında bir treyderin təkbaşına etdiyi bütün hərəkətləri yerinə yetirən alqoritmik mühərriklər yaratmaqla bu gündəlik işi avtomatlaşdırmaq mümkün idi. Bir treyder üçün bir sifarişin belə bir "mühərrikə" yönləndirilməsi, bir icra alqoritmi seçməsi və yalnız yalnız mürəkkəb sifarişlərin əllə yerinə yetirilməsinə diqqət yetirərək işini izləməsi kifayət idi.
Bir sifarişçi ilə bir broker arasında sifarişin köçürülməsi, bir qayda olaraq, düzəliş protokolu vasitəsilə bir mesaj istifadə edilərək həyata keçirilir. Alqoritmik mühərriklər üçün nəzərdə tutulmuş tətbiqetmələrin ötürülməsi üçün 2004-cü ildə FIXatdl standartı təklif edilmişdir - FIX protokolunun bir uzantısı, lakin bu günə qədər bu standart geniş tətbiq olunmamışdır. Mesaj vasitəçinin sifariş idarəetmə sistemində qeydiyyata alınır və avtomatik olaraq brokerin alqoritmik mühərrikinə yönləndirilir. FIX mesajı xüsusi etiketlərdə (custom tags) alqoritm icra parametrlərini ehtiva edir, məsələn: icra başlanğıc və bitmə vaxtı, hədəf icra qiyməti, aqressiv / passiv icra, ticarət sessiyalarının açılması və bağlanması hərraclarında iştirak / iştirak etməmə. Sifariş bazarda yerinə yetirildiyi üçün investor investordan icraya dair düzəliş mesajları alır (Partial Fills) və günün sonunda sifarişin tam yerinə yetirilməsi (Fill) və ya qalan icra olunmayan hissəsinin ləğvi (Cancellation) barədə mesaj alır.
Hər bir broker alqoritmlərini fərqli adlandırır və bu da ən yaxşısını seçmək üçün alqoritmik ticarət xidmətlərini müqayisə etməyi çətinləşdirir. Bununla birlikdə, bütün brokerlər TWAP, VWAP, POV və s. Kimi ən ümumi və tanınmış alqoritmləri tətbiq etmişlər və tətbiqləri arasındakı fərqlər minimaldır.
Artıq bir müddətdir ki, bəzi birjalarda alqoritmik ticarət ticarət sistemləri səviyyəsində həyata keçirilir. Bu, alqoritmin səmərəliliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırır, çünki tətbiqi üçün ardıcıl bir neçə sifarişdən daha sürətli yerinə yetiriləcək və ya bunun üçün bir broker xidmətindən istifadə edəcək yalnız bir sifariş vermək kifayətdir.
Birja ticarət infrastrukturuna yük baxımından, sifarişlərlə işləmə bazar prinsipindən istifadə edən alqoritmik sistemlər praktik olaraq risk daşımır, çünki nadir hallarda alətlər üçün saniyədə birdən çox sifariş verirlər, bundan əlavə bu sistemlərin verdiyi hər sifariş bir razılaşmaya gətirib çıxarır.
Əməliyyat təklifi prinsipini istifadə edən alqoritmik sistemlər vəziyyətində mənzərə tamamilə fərqlidir. Birincisi, sifarişlər yenidən düzəldildikdə, bu sistemlər bir alət üçün saniyədə bir neçə sifariş verə bilər, ikincisi, bu sifarişlərin yalnız kiçik bir hissəsi əməliyyatlara gətirib çıxarır (MICEX-in verdiyi məlumata görə, yüksək tezlikli robotların sifarişlərinin 95% -dən çoxu icra edilmədən geri alınır [8]). Beləliklə, yüksək tezlikli kotirovka ilə mübadilə infrastrukturu maksimum dərəcədə yüklənir və çox vaxt boşdur. Mübadilə infrastrukturunun həddindən artıq yüklənməsi onun fəaliyyətinin dayanıqlığına təsir göstərə bildiyindən birjalar bazar məlumatlarının yayımlanmasının gecikməsi, icazə verilən əməliyyatların sayının məhdudlaşdırılması, sifarişin minimum “ömrü” tətbiq edilməsi, həmçinin tarif siyasəti ilə robotların fəaliyyətinin dayandırılması kimi qoruyucu mexanizmlərdən istifadə edirlər.