Aralıq dənizi hövzəsi

Aralıq dənizi hövzəsi — tarixi bölgə, Aralıq dənizində.

Sahil ərazilərinin zəbtindən sonra onun sahillərində yaranmış ən qədim sivilizasiyalar (Qədim Misir, Finikiya, Egey mədəniyyəti, Qədim Yunanıstan və s.) arasında Aralıq dənizi boyu sıx qarşılıqlı əlaqə, müharibələr, ticarət və mədəni nailiyyətlərin mübadiləsi aparılmışdır. Roma İmperiyası tərəfindən bütün Aralıq dənizi, Qədim sülhün ən inkişaf etmiş bölgəsinə çevrildi[1].

Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aralıq dənizi iki (üç) qitənin kənarlarını (ölkələrini) - Avrasiya (Avropa və Asiya) və Afrikanı, həmçinin çoxsaylı adaları və arxipelaqları birləşdirir: Siciliya, Sardiniya, Kipr, Krit, Balear adaları və bir çox başqaları. Aralıq dənizi bölgəsinin sahəsi 4 milyon km²-dən çox, Yaxın Asiya yüksək dağları ilə — 5 milyon km²-dən çoxdur.

İqlimi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aralıq dənizi iqlimi yağışlı qışlar və isti və quraq yaylarla üstünlük təşkil edir. Məxmər mövsümü avqustdan oktyabr ayına qədər gəlir. Əksər Aralıq dənizi ölkələrində insanların gözlənilən ömür uzunluğu planet üzrə orta göstəricidən xeyli yüksəkdir (qadınlar üçün təxminən 85 il, kişilər üçün təxminən 83 il). Bir çox elm adamları uzunömürlülüyün sirrini region sakinlərinin ənənəvi olaraq qırmızı şərab (İslam ölkələri istisna olmaqla), zeytun yağı, digər zeytun məhsulları, təzə göyərti və meyvələrdən (ərik, üzüm, portağal, naringi, şaftalı, tut), dəniz məhsulları, keçi südü[2].

Etnoqrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aralıq dənizi regionunda hind-avropa, semit-hamit, türk və başqa xalqlar yaşayır. Etnoqrafik və linqvistik cəhətdən Aralıq dənizi bir neçə böyük zonaya bölünür: şimal-qərb (roman xalqları və dilləri), cənub-şərq (semit-hamit dilləri) və şimal-şərq (yunan, türk, slavyan və alban qrupları)[3].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ W. Krijgsman; A. R. Fortuinb; F. J. Hilgenc; F. J. Sierrod. "Astrochronology for the Messinian Sorbas basin (SE Spain) and orbital (precessional) forcing for evaporite cyclicity" (PDF). Sedimentary Geology. 140 (1). 2001: 43–60. Bibcode:2001SedG..140...43K. doi:10.1016/S0037-0738(00)00171-8. hdl:1874/1632.[ölü keçid]
  2. ↑ "Natura 2000 in the Mediterranean Region" (PDF). European Commission of the European Union. September 19, 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: August 6, 2015.
  3. ↑ "Mediterranean Basin". CEPF. 24 June 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 November 2020.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]