Arika(Çili)
 | Bu məqalənin mətnini Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Məqalədə cümlə quruluşlarındakı yanlışlıqları və orfoqrafik səhvləri düzəltdikdən sonra {{Azərbaycanca deyil}} şablonunu silməyi unutmayın. |
Arika, Cənubi Amerikanın geniş bir iç bölgəsi üçün önəmli bir limandır. Şəhər, Boliviya üçün sərbəst bir liman xidməti verir və o ölkənin ticarətinin önəmli bir bölümünü idarə edir. Ayrıca Oruroda başlayan Boliviya neft boru xəttinin son stansiyasıdır . Şəhərin strategik mövqeyi, Pan-Amerikan Avtomobil yolunun yanında olması, həm Perudakı Taknaya həm də Boliviyadakı La Pasa dəmiryolu ilə bağlanması və beynəlxalq bir hava limanı tərəfindən xidmət verilməsi ilə gücləndirilmişdir . Arika , demək olar ki, heç yağış almayan son dərəcə quru bir iqlimə sahipdir . Buna baxmayaraq, yaxınlardakı soyuq sulardan gələn sıx dəniz küləkləri, mülayim bir çöl iqlimi yaradır. Mülayim havası Arikanı Çilidə "əbəi baharın şəhəri" olaraq tanıdır. Plajları Boliviya sosyətesinin uğraq yeridir. Şəhər, İspaniya müstəmləkə idarəsi sırasında önemli bir limandı . Çili, 1880-də Sakıt okean döyüşü sırasında şəhəri Perudan aldı və 1929-da Peru tərəfindənn Çili olaraq tanındı . Afrikalı Çilililərin önəmli bir qismi Arikada yaşıyor və ya kökənlərini Arikaya qədər izləyir.
| Arika | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
| 18°28′40″ c. e. 70°19′05″ q. u. | |||||
| Ölkə | Çili | ||||
| Region | Arıca və Parinoka | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1541 | ||||
| Sahəsi | 4.799,4 km 2 (1.853,1 mil2) | ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 2 m (7 fit) | ||||
| Saat qurşağı | UTCUTC−04:00 | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 222.619 nəfər | ||||
| Sıxlığı | 46/km 2 (120/sq mi) | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +56 58 | ||||
| Poçt indeksi | 1000000 | ||||
| muniarica.cl | |||||
|
| |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.svg)
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Arxeolojik tapıntılar, Arikada 10.000 il öncəsinə dayanan müxtəlif yerli qrupların yaşadığını göstərir. Bu insanlar, Misirlilərdən 2.000 il öncəsinə dayanan, ölülərini mumyalayan bilinən ilk mədəniyyətdir və mumyaları 2004 kimi yaxın bir tarixdə kəşf edilmiş və şəhərin səthinin 1 metrədən az altına qədər batmışdır. Müstəmləkə dönəmi İspaniyalıar, 1541-də kapitan Lukas Martinez də Beqazonun idarəsindəki torpaqlara yerləşdilər və 1570-də bölgə, "La Muy Ilustre y Real Ciudad San Marcos de Arica" (Arikanın San Markosunun çox məşhur və kraliyət şəhəri) olaraq görkəmli bir şəkildə yenidən adlandırıldı. 1545-ə gəlindiyində, Arika , o zamanlar dünyanın ən böyük gümüş mədəninə sahip olan Potosidən gələn Boliviya gümüşünün ana ixracat deposuydu . Beləliklə Arika, İspanya İmperatorluğunun öndə gələn limanlarından biri olaraq çox önəmli bir rol üstləndi . Bu imrəniləcək zənginliklər, Arikaya quldurların hədəfi halına gətirdi , aralarında Francis Drake , Tomas Kavendis , Riçard Havkins , Joris van Spilbergen , John Vatlinq , Baltazar de Kordes , Bartholomev Sarp , Villiam Dampier və John Klipperton şəhərin yağmalanmasına qatıldı. Peru dönəmi (1821–1880) 1821-də İspaniya avtoritariyasının çöküşünün ardından, Arika qısa zaman öncə müstəqilliyini qazanan Peru Respublikasının bir parçasıydı. 1823 Peru Konstitusiyası, onu Arekipa Departmanının bir əyaləti olaraklq görür . 1855-də Peru, Latın Amerikadakı ilklərdən biri olan Arika- Takna dəmiryolunun (53 km uzunluğunda) açılışını etdi. Dəmiryolu xətti bu gün hələ də işləyir. 1868 zəlzələsi şəhəri xaraba etdi və Morro de Arika altında xarabaya döndü . 13 avqust 1868 zəlzələsi, təxmini böyüklüyü 8,0 ilə 9,0 olan şəhərn yaxınında meydana gəldi. Digərləri, Arikanın əhalisinin 3.000-dən az olduğunu və ölü sayısının 300 olduğunu təxmin edir. Sakit okean boyunca Havai , Yaponiya və Yeni Zellandiyada ölçüləbilən bir tsunamiyi tətiklədi . Arika, Naska litosfer tavasının Cənubi Amerika litosfer tavasının altına girdiyi Peru novu olaraq bilinən subduksiya bölgəsinə çok yaxın olduğundan , şəhərdə güclü zəlzələlər olur. Sakit okean müharibəsinin ardından Çili qüvvələri bölgəyi işğal etdi . 1883-dəi Ankon Anlaşması, bölgəyi rəsmən Çili kontroluna verdi. Lima Anlaşmasındakı 1929 Takna-Arika uzlaşması, daha sonra Taknayı Peruya geri qaytardı, ancaq Arik, Çilinin bir parçası olaraq qaldı. Müasir Arika (1929-günümüz) 1958-də Çili Hökuməti, maşın montaj fabrikaları, vergidən azad bölgə və bir çox sənaye müəssisələrinin klqurulması üçün bir çox vergi təşviqi elan edən "Junta de Adelanto de Arica"yı (Arika Qalxınma Qurumu) qurdu.Sitroen , Peugeot, Volvo , Ford və General Motors kimi bir çox avtomobil istehsalçısı Arikada 2008 ilinə qədər Chevrolet LUV kamyonu istehsal edən fabrikalar açdı.1975-də Çilinin yeni açıq iqtisadi politikalarıyla birlikdə "Junta de Adelanto de Arica" qaldırıldı. Arika velə Parinakota Bölgəsi, 23 mart 2007-də Arika şəhərində prezident Mişel Başelet tərəfindənn elan edilən 20.175 sayılı Qanun gərəyi 8 oktyabr 2007-də quruldu.[1]
Demoqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Milli Statistika İnstitu tərəfindən edilən 2017 əhali siyahıya alınmasına görə, Arika 4.799,4 km 2-lik (1.853 sq mi) bir ərazini əhatə edir ve 222.619 əhalisi (110.115 kişi və 112.504 qadın) vardır. Əhali 2002 və 2017 əhali sayımları arasında %20 (37.351) artdı. Arika bölgənin toplam əhalisinin 97,7,%-nə ev sahipliyi edir.
İqtisadiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
Arika bölgəsinin iqtisadi mərkəzidir. Ticarət və logistik nöqtəsi və Boliviyanın dənizdən girişi üçün həyati önəm daşıyır.
İqlim[redaktə | mənbəni redaktə et]
Köppen İqlim Sinifləndirmə sisteminə görə Arika, iqlim xəritələrində "BWh" olaraq qısaldılan isti çöl iqliminə sahipdir. Quraq iqlimə sahip digər bir çox şəhərə görə, Arika il boyunca nadirən çox isti günlər görür Arika, ən azından yağışla ölçüldüyündə, Dünya üzərindəki ən quraq yerləşim yeri olaraq da bilinir.
İdarə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bir kommuna olan Arika , Çilinin bir bələdiyyə məclisi tərəfindən idarə olunan və hər dört ildə bir doğrudan seçilən bir alkalde tərəfindən idarə edilən üçüncü səviyyə bir idari bölümdür.
İdman[redaktə | mənbəni redaktə et]
Arika , 1962 FİFA Dünya Kubokuna ev sahipliyi edən dört şəhərdən biriydi.
Nəqliyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
Arika-La Pas dəmiryolundakı sərnişin qatarı xidmətləri 1996-da durduruldu, ancaq 2017 etibariylə Arikadan bir turistik cazibə mərkəzi (və yük daşımacılığı üçün) olaraq xidmətlərin yenidən başladılması üçünn önərilər vardı.
2011-də Çili, Arika Limanını özəlləştirmə planlarını açıqladı. Arika əsas dəniz limanı olduğu üçün Boliviya bunlara qarşı çıxdı. Chacalluta Beynəlxalq Havlimanı, Arikanın əsas hava limanıdır və şəhərin 18,5 km şimalında yer alır. LATAM Chile , Amaszonas , JetSmart və Sky Airline, bir çox Çili hava limanına ticari xidmət verir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ http://www.municipalidaddearica.cl/ Arxivləşdirilib 2010-09-21 at the Wayback Machine Arika bələdiyyəsi