Avar mətbəxi

Avar mətbəxi (avar. МагӀарулазул квен-тӀех) — Şimali Dağıstanın orijinal mətbəxlərindən olan Avarların milli, qədim mətbəxi. Avarların əsas milli pəhrizi xingala əsaslanır.

Ənənəvi olaraq, avarlar çoxlu ət yeyirlər. Adətən yeməklər quzu və mal ətindən hazırlanır. Ətdən zəngin şorbalar (çurpa və ya şurva) bişirilir, ətli un yeməkləri hazırlanır və kabab qızardılır. Ən məşhur şorbaları arasında mərcimək şorbası, əvəlik şorbası və adi şorba seçilir.

Avar mətbəxinin əsas əlaməti qurudulmuş ətdir. Soyuducu olmadığı zamanlarda qurudulmuş ət uzun müddət qida xüsusiyyətlərini qorumağa imkan verirdi. Daha az tərəvəz, əsasən soğan və pomidor, daha az kartof və badımcan, çoxlu miqdarda müxtəlif göylər, sarımsaq, sirkə və digər isti ədviyyatlar istifadə olunur^[1][2].

Avar yeməklərindən Avropa mətbəxinə belə qeyri-adi birləşmələr keçmişdir: otlu və sarımsaqlı pendir, südlü içkilərlə qurudulmuş kolbasa. Bu mətbəx üçün tipik olaraq mayasız xəmirdən Çudu kimi yeməklər hazırlanır. Hər cür doldurulma, yabanı göyərti, bir az xama və ya çiy və ya bişmiş yumurta ilə ətirli bir möcüzə əmələ gəlir. Belə doldurmalı xəmirli yeməklər quru (yağsız) qızartma qabda qızardılır və artıq bişmişlərin üzərinə yağ vurulur.

Avar milli mətbəxinə Avar Xinkal, Botişal, Burcahal(avar. БуржахӀал), Maxara, İdqan, Çudu və s. kimi yeməklər aiddir.

Xingal (avar. ХинкӀал) gürcü xingalı yeməyinə bənzəyir, amma tamamilə fərqli bir yeməkdir. Avar xinkalı üçün xəmirə maya vurulur, sonra əllə yoğrulur. Xingal üçün xəmir parçalanır, sonra bulyona atılır. Bundan sonra, hazır olanlar böyük bir qaba qoyulur, üzərinə yağ atılırr. Xingal bulyonda və ya ayrıca - suda bişirilir, sonra daha möhtəşəm və daha gözəl görünür.

Xingal üçün ənənəvi sous, Dağıstandakı bütün millətlər kimi, sarımsaq, göy, qara bibər və qaraçörəkotu toxumu olan xama, bəzən tomat pastası da istifadə olunur. Ayrıca bir kasa güclü bulyon, turşu badımcan, turşu pomidor və digər tutmalar xingal ilə birlikdə verilir.

Xingalın yeyilməsi xüsusi bir prosesdir. Bir boşqabda iri qaynadılmış quzu, sarisi (boru şəklində bükülmüş və duzlu suda qaynadılmış qoyun yağı parçaları) qoyulur.

Avarlar arasında Çoban xingalı da məşhurdur.

Ən məşhur milli şirniyyatlar Gex(avar. Кьех), pitsili, asta, baxux (halva), popkorn, Qırğız balı ilə qoz (şokolad və qoz mürəbbəsi qarışığı ilə) və s.

• Аварская национальная кухня на сайте издания «Национальный акцент».
• Аварский хинкал на кулинарном сайте «Хинкал.ру».
• Аварское чуду или ботишалы на кулинарном сайте «Кулинар.ру».

• Аварская кухня // Эхо Кавказа. — М., 1994 — № 1.
• Ж. Н. Абуева. Дагестанская кухня. Издательский дом «Эпоха», 2012.
• Е. С. Омельченко. Кулинария народов Северного Кавказа. Мх., Дагестанское книжное издательство, 1963.