Avulsiya sınığı

Avulsiya sınığı — fiziki travma nəticəsində sümük parçasının əsas sümük hissəsindən qopması zamanı əmələ gələn sümük sınığı. Avulsiya sınığı bədəndən kənar qüvvələr (məsələn, düşmə və ya gərginlik) nəticəsində və ya sümüyünü bir arada tutan qüvvələrdən daha çox olan əzələ daralması nəticəsində vətərdə baş verə bilər.

Avulsiya sınığı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ümumiyyətlə əzələ daralmalarına qoyulan nevroloji məhdudiyyətlər ilə əzələ avulsiyasının qarşısı alınır. Yüksək təlim keçmiş idmançılar gücün bu nevroloji maneəsinin öhdəsindən gələ bilər və bir sümüyü sındıra və ya yıxmağa qadir olan daha çox güc yarada bilər.

Növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Diş avulsiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dişin alveolyar sümükdəki yerindən travmatik tam yerdəyişməsi. Bu, təcili müalicənin (zədədən 20-40 dəqiqə ərzində) dişin proqnozuna təsir etdiyi ciddi bir stomatoloji təcili vəziyyətdir.[1]

5-ci metatarsal sümüyün apofizinin[2] avulsiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
5-ci metatarsalın proksimal sınıqları

Yumruğun avulsion sınığı (həmçinin yalançı Cons sınığı və ya rəqqas sınığı kimi də tanınır)[3] beşinci metatarsal sümüyünün (ayağın xarici kənarında kiçik barmağa qədər uzanan sümük) ümumi sınığıdır.[4]

Bu sınıq plantar aponevrozun (tendon) yan zolağından qaynaqlanır.[5] Bu sınıqların əksəriyyəti sərt dabanlı ayaqqabı və ya gips ilə müalicə olunur. Bu, ağrı keçənə və sonra xəstə normal fəaliyyətə qayıdana qədər lazımdır.[4] Sağalma adətən 8 həftə ərzində tamamlanır.[6]

Tibial apofizin qopması

[redaktə | mənbəni redaktə et]
15 yaşlı adamın rentgenoqrafiyası, tibial apofizin köhnə avulsiya sınığını göstərir.

Tibial apofizin[7] avulsion sınığı tibial apofizin tibiadan natamam və ya tam ayrılmasıdır. Bu, dördbaşlı əzələnin kəskin daralması nəticəsində, əksər hallarda güclü atlama nəticəsində baş verir.

Tibial apofizin avulsiyası çox vaxt idmanla məşğul olan yeniyetmələrdə baş verir və bir çox tədqiqat Osgood-Schlatter xəstəliyini[8] sınıqla əlaqəli olduğunu göstərir.

Müalicəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əgər sınıq kiçikdirsə, adətən istirahət və dayaq sarğı ilə müalicə etmək kifayətdir, lakin daha ağır hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Şişkinliyi aradan qaldırmaq üçün buz istifadə edilə bilər.[9] Köçürülən avulsiya sınıqlar ən yaxşı şəkildə açıq reduksiya və daxili fiksasiya və ya qapalı reduksiya və fiksasiya ilə müalicə olunur. Sümük parçasını düzəltmək üçün sancaqlar, vintlər və ya oxşar material lazım olduqda açıq reduksiya (cərrahi kəsikdən istifadə etməklə) və daxili fiksasiya istifadə olunur.

Heyvanlarda

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dinozavrlarda

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2001-ci ildə Brus Rotşild və digər paleontoloqlar teropod dinozavrlarında[10] vətər avulsiyalarının sübutunu araşdıran bir araşdırma dərc etmişdilər. Tədqiq olunan dinozavrlar arasında avulsiya zədələnmələri yalnız tiranozavrlarda və allozavridlərdə qeyd edilmişdir. Bu tip zədələrdən yaranan çapıqlar bazu sümüyü və kürək sümüyü ilə məhdudlaşırdı.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Zadik Y. "Algorithm of first-aid management of dental trauma for medics and corpsmen". Dent Traumatol. 24 (6). December 2008: 698–701. doi:10.1111/j.1600-9657.2008.00649.x. PMID 19021668.
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-11-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-27.
  3. ↑ Robert Silbergleit. "Foot Fracture". Medscape. July 19, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 19, 2011.
  4. ↑ 1 2 Gary A. Rosenberg; James J. Sferra. "Treatment Strategies for Acute Fractures and Nonunions of the Proximal Fifth Metatarsal". Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons. 8 (5). September–October 2000: 332–338. doi:10.5435/00124635-200009000-00007. PMID 11029561.
  5. ↑ Richli WR, Rosenthal DI. "Avulsion fracture of the fifth metatarsal: experimental study of pathomechanics". American Journal of Roentgenology. 143 (4). October 1984: 889–91. doi:10.2214/ajr.143.4.889. PMID 6332501.
  6. ↑ JC DeLee. RA Mann; MJ Coughlin (redaktorlar ). Fractures and dislocations of the foot. Surgery of the Foot and Ankle. 2 (6th). St Louis: Mosby-Year Book. 1993. 1627–1640.
  7. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-11-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-27.
  8. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-28.
  9. ↑ "Avulsion fracture: How is it treated?". Mayo Clinic. April 8, 2010. February 13, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 22, 2010.
  10. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-28.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]