Axiopoena maura
Qara ayıca (lat. Axiopoena maura)[1] — buğumayaqlılar tipinin pulcuqqanadlılar dəstəsinin ayıcalar fəsiləsinə aid olan növ.
| Qara ayıca | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qara ayıca |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
Görünüşü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qanadları açıq halda 100–105 mm-dir. Ön qanadın uzunluğu 43–48 mm-dir. Hər iki cinsin rəngi eynidir. Ön qanadlar ipək parıltılı, qara rənglidir. Arxa qanadların əsası kərpici-qırmızı, kənarı isə bozumtul-qaradır. Bəzən ön qanadların xarici kənarında 1–2 ağ ləkə olur. Yaxalığı qırmızı, qarıncığı qonuru-qırmızı olub, ucu qaradır.[2]
Arealı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Növə Orta Asiya, Pakistanın şimal-qərbi, Əfqanıstan, Türkmənistan, Qazaxıstan, Zaqafqaziya, Azərbaycan və Şərqi İran ərazilərində rast gəlinir. Turan – Zaqafqaziya növüdür. Azərbaycanda Naxçıvan MR-da və Bakıda yayılmışdır. Bu növün nümayəndələri mağara, qayalıq arası çatlarda kəpənək olduqları zaman günün şaha qalxdığı anlarda gizlənirlər. Özləri iyun-oktyabr ayları aktiv oluğu dövrdür.
Dövrü həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tırtılı olduqca iri, qara rəngli və kiçik tüklərlə örtülü olur. Əsasən yovşan və digər ot bitkiləri ilə qidalanır. Tırtılları qünün parlaq oduğu anlarında iri dağların arasında gizlənir. Kəpənəklərinə gündüzlər sahilboyu rayonlarda, mağara və daş kolların arasında hərəkətsiz vəziyyətdə nadir hallarda rast gəlinir. Tırtılı yovşanla qidalanır. Kəpənəyi sentyabr və oktyabr aylarında uçur. Tırtılı qışlayır, bir nəsil verir. Mənbə. Keçmiş SSRİ-nin, Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabına (1989) daxil edilmişdir.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Dubatolov, V. V. 1989: Revision of the genus Axiopoena (Lepidoptera, Arctiidae). Vestnik zoologii Kiev, Ukraine, 1989 (1): 8–13. (In Russian).
- Dubatolov, V. V. & Zahiri, R. 2005: Tiger-moths of Iran (Lepidoptera, Arctiidae: Arctiinae). Atalanta 36 (3/4): 481–525, colour plates 6–12.
- Eichwald, E., 1830: Zoologia specialis quam expositis animalibus tum vivis, tum fossilibus postissimum Rossiae in Universum, et Poloniae in specie, in usum lectionum publicarum in Universitate Caesarea Vilnensi. Pars altera. Vilnae: Typis Josephi Zawadzki, 323 p., 2 t.
- Swinhoe, C., 1885: IV. List of Lepidoptera collected in Southern Afghanistan. The Transactions of the Entomological Society of London 1885 (3): 337–355, pl. 9.
- Hacıyeva S. Ə. Azərbaycanın ayıca (Lepidoptera, Arctiidae) kəpənəkləri. Dissertasiya. səh. 39.
- Ламперт К., Холодковский Н. Атлас Бабочек и гусениц Европы и отчасти Русско-Азиатских владений. С. Петербург, изд. А.Ф.Деврiена, 1913, с. 356;
- Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР, т. V, М.–Л., изд-во АН СССР, 1958, с. 351–475;
- Эффенди Р.М. Высшие чешуекрылые Азербайджана. Автореф. дис. канд. биол. наук, Баку, 1971, 24 с.;
- Staudinger O. Catalog der Lepidopteren des palaearctischen Faunengebietes. I Theil. Berlin, 1901, 411 p.
- Azərbaycan Respublikasının "QIRMIZI KİTABI", II cild, Fauna, Bakı 2013