Azov kazak qoşunu

Azov kazak qoşunu (ukr. Азовське козацьке військо, rus. Азовское Казачье Войско) — XIX əsrdə kazak qoşunları şurası.

1828-ci ildə Zaporojya Seçinin dağıdılmasından sonra Osmanlı Türkiyəsinə köçən Zaporojye kazaklarının törəmələri burada Dunayyanı Seçini qurmuşdular. Onlar 1828–1829-cu illər Rusiya–Osmanlı müharibəsinin əvvəlində ataman Osip Qladkinin başçılığı ilə Dunayyanı Seçindən Rusiya boyunduruğuna qayıtmış və Osmanlı qüvvələrinə qarşı döyüşlərdə fəal iştirak etmişdilər. Dunayyanı kazaklarından 1831-ci ildə Azov kazak qoşunu olaraq adlandırılan Zaporijya qoşunu yaradılmışdır. Onlar Azov dənizinin şimal sahilində, Yekaterinoslav vilayətində dəniz ilə Berdey və Obitoçnaya çayları arasında məskunlaşmışdılar. 1830-cu illərin sonlarında Azov kazaklarının sayı ailələri ilə birlikdə təxminən altı min nəfər idi. Kazaklara 29 kiçik gəmidən ibarət silahlı flotiliyanın, habelə yüzlərlə 1,000 süvarinin köməyi ilə Qara dənizin şərq sahillərinə nəzarət etmək tapşırılmışdı. Ordu Novorossiya general-qubernatoruna tabe idi, daxili idarə Petrovskaya kəndində, sonra Mariupolda yerləşən ataman və hərbi idarənin əlində idi. 1850-ci illərdən etibarən hökumət azovluları Şimali Qafqaza köçürməyə başlamış, bununla əlaqədar iğtişaşlar baş tutmuşdur. 11 oktyabr 1864-cü il tarixli fərman əsasında Azov kazak qoşunu növbəti il ləğv edilmişdir. Azov xalqının əsas hissəsi Şimali Qafqaza köçürülmüş və Azov dənizinin şimalında qalan kazaklar ailələri ilə birlikdə kəndli sinfinə çevrilmişdir.^[1]

• Большая Энциклопедія: словарь общедоступных сведений по всем отраслям знания Четвертое издание под редакцией С. Н. Южакова т.11 издатели: Библиографичекий Институт (Мейер) в Лейпциге и Вене — Книгоиздательское товарищество «Просвещение» отпечатано С.-Петербург 1908
• Гаденко А. П. Азовское казачье войско. — Кашира, 1912;
• Бойко А. В., Маленко Л. М. Матеріали до історії Азовського козачого війська. — Запоріжжя, 1995;
• Маленко Л. М. Азовське козацьке військо (1828—1866). — Запоріжжя, 2000.
• Маленко Л. Азовское казачье войсько (1828—1866). — Запорожье, 2000. — 514 с.(Электронная версия для пользования предоставлена автором). Монография [1]
• Военно-статистическое обозрение Российской империи : издаваемое по высочайшему повелению при 1-м отделении Департамента Генерального штаба [трудами офицеров Генерального штаба]. - СПб. : Тип. Деп. Ген.штаба, 1848-1858. - Загл. Т. 16, ч. 5 : Статистические описания губерний и областей Российской империи, по высочайшему повелению издаваемые Департаментом Генерального штаба Военного министерства.Т. 11, ч. 4 : Екатеринославская губерния / [по рекогносцировкам и материалам, собр. на месте, сост. Драчевский]. - 1850. - [6], 186 с., [10] л. табл. : табл. - На шмуцтит. загл.: Военно-статистическое обозрение Екатеринославской губернии.http://elib.shpl.ru/ru/nodes/83-t-11-ch-4-ekaterinoslavskaya-guberniya-1850#mode/inspect/page/28/zoom/5

• Д. Д.Білий. Участь Азовського козацького війська в колонізації Північно-Західного Кавказу  (ukr.)