Birinci Kolumbiya vətəndaş müharibəsi
Mərkəzləşdirmə və Federallaşma tərəfdarları arasındakı vətəndaş müharibəsi.Müharibə 1812–1814 illəri əhatə edir.Bu müharibə Kolumbiya tarixində ilk vətəndaş müharibəsidir.
| Federallaşma və mərkəzləşmə tərəfdarları arasındakı vətəndaş müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
.svg) | |||
| Tarix | 1812-1814 | ||
| Yeri | Kolumbiya | ||
| Səbəbi | Mərkəzləşmə və Federallaşma tərəfdarlarının fikir ayrılığı | ||
| Nəticəsi | Birləşmiş Yeni Qranada Provensiyasını qalibiyyəti | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Kundinamarka vilayyətinin işğalı | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
|
|
|||
.svg){kind=small}
Münaqişədən öncə
[redaktə | mənbəni redaktə et]1810-cu ildə Yeni Qranada vitse krallığında inqilabi hərəkat başlayır.Vilayyətlərin çoxu Requn idarə üsuluna qarşı cıxır və bir-birinin ardınca mərkəzə tabe olmaqdan imtina edir.1810-cu ilin dekabrında üsyançılar yürüş təşkil edirlər ancaq yürüşə cəmi 8 vilayyət qoşulduğundan (Kartaxena ,Popayan,Tunja,Pamplona,Antokiya) konstutsiya qəbul etmək mümkünsüz olur.27 dekabr 1811-ci ildə Tunjada ikinçi yürüş təşkil edilir.Burada Antokiya,Kartaxena,Neyva,Pamplona və Tunja vilayyətləri birləşərək Birləşmiş Yeni Qranada Provensiyasını yaradırlar.Burada Federasiya aktı imzalanır.Aktda vilayyətlərin muxtariyyəti,sərbəstliyi və bərabərliyi nəzardə tutulurdu.Federallaşma tərəfdarlarına qarşı Mərkəzləşdirmə tərəfdarları müqavimət göstərirdi.Mərkəzləşdirmə tərəfdarları əsasən Boqota və Cako vilayyətlərində cəmləşmişdilər.Onlar bu aktı imzalamaqdan imtina etdilər.Bu vilayyətlər isə müstəqilliyini elan etdilər.Yeni Qranadanın bəzi vilayyətləri isə İspaniyaya sədaqətli qaldılar.1811-ci ildə Kundinamarka vilayyəti Marikita vilayyətini və Neyva vilayyətinin bir hissəsini işğal edir.Buda digər vilayyətlərin etirazına səbəb olur.1812-ci ilin dekabrında isə hərbi əməliyyatlar başlayır.
Müharibənin gedişi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
2 dekabr 1812-ci ildə federalistlərin qüvvələri Antonio Barayanın başçılığı ilə Ventakemadda qalib gəlir və Santa Fe de Boqotaya irrəlləyir.9 yanvar 1813-ci ildə Antonio Narino federalistləri Santa Viktorinoda Boqota yaxınlığında məğlub edir.Bundan sonra hərbi əməliyyatlarında fasilə yaranır.1813-ci ilin sonlarında cənubdan Loyalistlər hüçuma keçirlər.Narino loyalistlərin qarşısını almağa gedir və ilk döyüşdə qalib gəlsədə sonrakı döyüşdə məğlub olaraq əsir düşür.Bundan xəbər tutan Federalistlər Simon Bolivarın başçılığı ilə hüçum başlanır.10 dekabr 1814-ildə Boqota tutulur və Kundinamarka Birləşmiş Yeni Qranada Provensiyasına birləşdirilir.
Nəticəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Daxili çəkişmələr səbəbindən öz güclərini artırmağa imkan olmaması səbəbindən bütün Kolumbiya əraziləri bir ildən sonra İspaniyanın işğalına məruz qalır.