Birja brokeri

Birja brokeri — birjada işləyən şəxs. Alıcı və satıcı arasında vasitəçi kimi çıxış edir.^[1]

Birinci Dünya müharibəsi illərində Kiyevdəki birjada yerli müəssisələrin və digər şəhərlərdəki iri metallurgiya zavodlarının səhmləri böyük əhəmiyyət kəsb edirdi^[2]. Əməliyyatların aparılmasında birja maklerləri iştirak edirdilər, onlara hofbroker, habelə birja notariusu rəhbərlik edirdi. Birja binasının aşağı mərtəbəsində brokerlərin öz ofisləri var idi, üzərində üzərində "Stock Broker" yazılmış lövhələr var idi. Bəzi brokerlərin birjadan kənarda yerləşən şəxsi xarakterli başqa ofisləri var idi. Bu ofislərdə maklerlər öz vəsaitləri hesabına əməliyyatlar aparırdılar^[3]. Birja maklerlərinin ofislərinin pəncərələrində çox vaxt satdıqları kağızların nümunələri olurdu.^[4].

Birja dəllalının sövdələşməsi zamanı hər iki tərəf ona komissiya ödəyirdi. Əmtəə əməliyyatları üzrə broker hər iki tərəfdən rubldan 1/4 qəpik alırdı. Veksellər üçün, qızıl və gümüş satışı üçün bu 1/8 qəpik idi. Qiymətli kağızlarla əməliyyatlar üçün isə 1/10 qəpik idi^[3].

Birja dəllalının aldığı komissiya məhkəmə adlanırdı. Bir müddət sonra komissiyanın ölçüsü daha da artdı və qənddən 1/4 faiz, digər mallardan 1/2 faiz, müxtəlif qiymətli kağızlar və veksellərdən 1/8 faiz təşkil etdi^[3].

Kiçik notariusların vəzifələrini yerinə yetirən xüsusi birja dəllalları var idi. Adətən limanlarda və böyük ticarət şəhərlərində görüşürdülər^[5].

SSRİ-nin mövcud olduğu ilk illərdə birja dəllalı peşəsi var idi^[3]. Birja maklerləri birjaya gələnlərin və birja üzvlərinin sifarişlərini yerinə yetirməli, birjada kontragentlərin axtarışı yolu ilə, broker qeydlərinin hazırlanması yolu ilə əməliyyatlar aparmalı olan birja məmurları idi. Birja brokerləri əmtəə və səhmdar idi. Onlar bir-birlərinin vəzifələrini yerinə yetirə bilmirdilər. Birja dəllalına öz adından və ya öz nümayəndələri vasitəsilə birjada və ya ondan kənarda ticarət etmək qadağan edildi. Hər birjada, əmtəə birjasında və ya birja şöbəsində yüksək səviyyəli birja brokerinin olması tələb olunurdu. Birja makler birjanın xidmətində olanda onun başqa yerdə işləməyə haqqı yox idi. Birja brokerinin vəzifələri arasında onun iştirakı ilə bağlanan əqdlərin qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olmasını təmin etmək də var idi^[6].

• Мошенский Сергей Захарович. Рынок ценных бумаг Российской империи. Москва: Экономика. 2014. ISBN 978-5-282-03357-1.
• Захарченко В.И. Сумма знаний в экономике. II. О.: Наука и техника. 2008. ISBN 978-966-8335-67-9.
• Гражданский кодекс. Издание третье, переработанное и дополненное. Москва. 1928.
• Виннер Фритц А. Биржа (Волтерс Клувер). М. 2010. ISBN 978-5-466-00533-2.